می دهد که این عادت در بیشتر مردم نشان و،وجود دارد.بیشتر ورانشناسان براین باورند که 95 درصد از مردم به این بیماری مبتلا هستند( آلبرت الیس و ویلیام جیمز نال ،1997).

پس درمان آن به سهو لت انجام پذیر نخواهد بود . بدین جهت امام حسن عسکری ( علیه السلام ) می فرماید: (( بازگرداندن کسی که به چیزی عادت کرده است از عادتش به اعجاز است .))عدم تمرکز در انجام هرکاری موجبات صدمات وتأثیرات نامطلوبی در زمینه های مختلف نخواهد شد، و عادت به این اهمال کاری موجب تخلف انسان در سطوح مختلف می شود.

1-کسانی که می دانند که می دانند که می دانند چنین کسانی رشد یا فته اند ، بر شما باد به دنباله روی وپیروی از آنها

2- کسانی که می دانند ونمی دانند که می دانند او غافل است وبیدارش کنید .

3- کسانی که نمی دانند ومی دانند که نمی دانند او را یاد دهید .

4- کسا نی که نمی دانند و نمی دانند که نمی دانند او گمراه است واز این رور اهنمایی­اش کنید. اعمال کاری اگر درمان نشود عوارض جسمی و روحی بو جود می­آورد از جمله : افسردگی، که از نشانه­های آن خستگی است، سردردهای شدید، بی­خوابی و فشار خون، زخم معده است. باید دانست که تا هنگامی که اهمال به شکل اعتیاد در نیامده ، افسردگی ناشی ازآن را درمان پذیر است. اما هنگامی که اهمال کاری عادت شخص شده درمان آن بسیار دشوار می­شود و حشت زندگی درونی دلهره واحساس­ها ترس­ها و  بی کنترلی و بریدگی از دیگر عوامل اهمال کاری است. برای رهایی از این همه نابسامانی و برای اینکه انسان در میان خود به آرامشی ژرف دست یابد که همتی کند و بهترین درمان رابرگزیند . طبق نظریه دینی برگر فته از قرآن کریم ، ولایت تعلق تدبیر خداوند به موجودات ذی شعوری چون انسان را گویند .

خداوند متعال بربندگان سه گو نه ولایت دارد:

1-ولایت عام

2- ولایت خاص

3- ولایت اخص

1- ولایت عام : تدبیری است که از سوی خداوند متعال برهمه بندگان مومن و غیر مومن بطور یکسان اعمال می شود .

بنابراین ولایت عام چیزی است، و هرکسی در کم وکیف وحد و مرز این ولایت دخالتی ندارد.

2- ولایت خاص: هرگاه کسی از ولایت عامی که خداوند نصیبش کرده بهره برد و سپاسگذار این نعمت باشد، وخود را در معرض ولایت خاص قرار می دهد. پس این ولایت اختیاری است. ( این فیض ولطف خداوندی برانسان قدرشناس فراوان خواهد بود ).

3- ولایت اخص: برتر از گونه­های پیشین ولایت است. این ولایت برآیند ولایت وسنجش شکربی    حدحصر شخصی سالک از نعمت ولایت خاصی شده است و درک ولایت اخص در ذهن آنکه به این مر حله باز نیا فته هرگز نگنجد وآن به حضرت معصومین ( علیه السلام ) اختصاص می دارد. برای راه یابی به ولایت خاص راه کارهای فراوانی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره  می شود :

اطاعت خداوند : در مضمون حدیث قدسی چنین آمده که بنده من اطاعتم کن تا تو را چون خودم قرار دهم اضطر ابی وار هیده خواهد شد ، وترجمه این گفتار شریف این است:

ای پسر آدم من زنده ای هستم که هرگز نمی میرم تو را در آنچه امر کرده­ام اطاعت کن که تو را زنده ای قرار دهم که نمی میری: ای پسر آدم من به هر چی بگویم، بشو،پس او وجود می یابد ،پس تو مرا به آنچه امر کرده­ام اطاعت کن، من هم تو را به گونه ای قرار خواهم داد که اگر به چیزی بگو یی بشو آن وقت وجود می یابد .

عمل به واجبات، ایمان به خداوند وستیزه با طاغوت از دیگر کارهایی است که بدان راه یابی به ولایت خاص خداوندی وجود دارد، و عاجزانه در درگاه الهی این تو فیقات را خواستاریم.

پرداختن به موضوع تمرکز از دید گاه تغذیه وورزش هم می تواند جذابیت وتوجه خاص همگان را به دنبال داشته باشد. رژیم غذایی متعادل وسالم در سایه یک برنامه غذایی خوب می تواند سلامت جسمانی و به دنبال آن نشاط، سرزندگی وتعادل روحی روانی رابه دنبال داشته باشد ودست یابی به تمرکز را سهل تر، آسانترو علمی ترنماید. در شرایط زندگی ماشینی بویژه درشهرهای بزرگ پدرومادر درخانواده فعالیت اجتماعی ومسئو لیت بیرون از خانه را دارند، تغییراتی در نحوه تغذیه خانواده ها بو جود می آید .

 برای پدران ومادران در چنین شرایطی این پرسش پیش می آید که چگونه می توان یک برنامه غذایی متعادل وسالم تدارک دیدونیازهای غذایی فرزندان خودیعنی پروتئین­هاچربی­ها وروغن ها، کربوهیدرات ها، ویتامین ها و املاحی مانند: کلسیم و آهن را مطابق جیره غذایی پیشنهادی تأمین کرد.آگاهی والدین از کیفبت و ارزش غذایی مواد خورراکی مختلف و تهیه برنامه غذایی کامل که با وجود سادگی برای کودکان ونوجوانان جالب واشتها آور باشد، بسیار ضروری است و تأمین این مواد با درآمد خانواده ها هنری را می طلبد که باید ان را آموخت و به کاربرد تا از کمبود مواد غذایی و رنج سوء تغذیه آسیبی متوجه افراد خا نواده نشود.

جایگزین مواد غذایی به گونه­ای که کمبود یک ماده­گران قیمت را به مواد ارزانتری وسهل الوصل تر به سفره خانواده هدیه کرد، که خود یک هنرمند خاص می­خواهد. که امید است پدران و مادران در این زمینه احساس مسئولیت کرده و ازیادگیری به کار بستن این هنرها در منزل کوتاهی نکنند که کوتاهی همان و عواقب آن همان ( از کتاب تغذیه برای کودک ونوجوان ).

یوگا: در زبان سانکریت به معنای وحدت و همبستگی است. یوگاتنها به اجرای یک مسلم تمرینات ورزشی خلاصه نمی شود و بلکه حرکات به شکلی طر احی شده که علاوه بر پرورش جسم قدرت عظیمی که در نهاد آدمی نهفته و دست نخورده مانده است بیدار می کند و انسان را در صحنه زندگی به انسان پرتلاش و سازنده مبدل می سازد.

محققان بزرگی از سرزمین هند مسئله روح جسم را مورد بررسی ودقیق قرار دارند جملگی به این نتیجه دست یافتند که جسم اندیشه و احساس آدمی هر یک در قالب جدا از هم قرار دارند و بطور جداگانه در تأمین نیاز های خود عمل می کنند. وبه عبارت دیگر این نتیجه به دست آمده که در برآورد وخواسته­های این عوامل توافق و یک پارچگی ندارند.اما می تواند این عوامل از طریق خود پروری ویژگیهای متفاوت را از میان بر داشته و بایوگا هماهنگی لازم را درکنترل نوسانات روحی و جسمی بو جود آورد. که به تمرکزی که      مد نظر است دست یا فت .

عوامل موثر در حواس پرتی:

پور فاضلی معتقد است: که عوامل حواس پرتی هیچ گاه به صفر نمی رسند حتی اگر فرد بهترین شیوه مطالعه را درپیش گرفته باشد.اکنون که خود روش مطالعه متمرکزرا فراگرفته­اید وآن رابه کار می بندید ملاحظه می کنید که اگر چه حواس پرتی شما تا حد فوق العاده زیادی کم شده است. برخی اوقات، افکار دیگری غیر از موضوع مطالعه به سراغ ذهن شما می­آیند وحواستان را پرت می کند. بهترین وموثر ترین راه برای مقابله با این حواس پرتی باقیمانده نوشتن آنها برروی یک برگ کوچک کاغذ است چرا؟ حتماً بحث خلاذهنی ونوشتن را به خاطر دارید. دقیقاً به همان علت باید حواس پرتی خود را یا داشت کنید ( پور فا ضلی ، 1371؛ ص 23).

مثالی بزنیم :شما در اوج مطالعه هستید، نا گهان به خاطر می آورید که امشب حتماً باید به دوست تلفن بزنید. از این لحظه به بعد شما هرچه قدر که سعی کنید فکر خود را به مطالعه متمرکز کنید.

اندیشه تلفن کردن به دوستان و این که مبا دا فراموش کنیم ، ذهن شما را آشفته می کند  و شمارا آزار می­دهد. در نتیجه شما از همان لحظه تمرکز حواس خود را از دست داده­اید. اما اگر به محض آن که این اندیشه به ذهن شما راه یافت، آن را برکاغذی می نو شتید دیگر خیالتان راحت  می شد.

ومی توانستید به مطالعه متمرکز خود ادامه دهید. یادتان باشد که حواس پرتی را نیز مانند نکات مهم کتاب که فرا می­گیرید دشت می کنید باید جایی تخلیه کنید، اگر نتوانستید بگوید باشد برای بعد ....   می دانم که یا دم نمی رود و.... توانایی ذهنی خود راکم کرده اید. هر چه در حین مطالعه به خاطرتان می­آید و عامل مزاحم تلقی می­شود، گوشه­ای یاداشت کنید، که این که باید بخرید جزوه دوستان را بدهید، دروس دیگری را مطالعه کنید و.... همه را یاداشت کنید و بار ذهنی مربوط به آن را تخلیه کنید. با خیال راحت به مطالعه ادامه دهید.

 ویژگیهای مکانی – سکوت:

یکی از باورهای بسیار نادرست برخی از افراد این است که برای تمرکز حواس داشتن باید در محیط، سکوت مطلق بر قرار باشد. واقعیت این است که هر چه محیطی ساکت تر باشد، برای تمرکز حواس بهتر است و ما محیطی را برای مطالعه انتخاب می کنیم که سرو صدای کمتری داشته باشد. اما به هیچ عنوان در جستجوی محیطی نیستیم که سکوت مطلق برآن حکم فرما باشد. سکوت، نسبی است.

سرصدای محیطیهای مختلف با هم متفاوت است. بهترین مکان برای مطالعه جایی است که سر وصدا در آن از بقیه جاها موجود کمتر باشد مثلاً شما اکنون می­خواهید مطالعه کنید وتنها مکانی را که اختیار دارید اتاقی است که در آن تلویزیون روشن است. مسلماً این محیط ایده آل نیست اما شمادر دورترین نقطه اتاق از تلویزیون و پشت به آن می نشینید و مطالعه می­کنید. در این حالت یادگیرنده ار بهترین شرایط ممکن برای مطالعه استفاده کرده است. یک نکته دیگر را هم بگوییم: اساساً مطالعه در جای کاملاً ساکت غلط است مطالعه کننده این گونه به محیط بسیارساکت عادت می­کنید و شرطی می شوید که قفط در چنین مکانهایی مطالعه کنید.آن وقت درمحیط های دیگر با کوچکترین سر و صدایی تمرکز حواس به هم می ریزد وایجاد تمرکز دوباره برایتان بسیار مشکل است کاملاً ساکت که ما معمولاً چنین شرایط آرمانی رادر منزل نداریم وهمیشه هم نمی توانیم برای مطالعه به کتابخا نه مراجعه کنیم. در محیط منزل، در محیط مدرسه و دانشگاه در محیط کار، هر جا که هستید نسبتاً ساکت ترین جا را انتخاب کنید.

وپژگیهای مکانی – نظم اخیراً ژاپنیها تحقیقات جالب را روی یک گروه هزار نفری انجام داده اند که کودکان ده ساله­ای که از بهره هوشی ، استعدادها و توانایی های هستی نسبتاً یکسانی برخوردار بوده اند. هر یک از این کو دکان در محیط مطالعه متداول بسیار در هم ریخته و شلوغ بود. اتاق نفردوم آشفتگی نسبتاً کمتری داشت. اتاق نفر سوم بسیارمنظم و مرتب به حداقل وسایل داشت . کتاب یکسانی را به همه دادند و به هر یک فرصتی در اتاق های مخصوص داده شد. بعد از پایان زمان تحقیق، بررسی نتیجه ها بسیار جالبی بود: میزان مطالعه، بازدهی، میزان به خاطر بسیاری تمرکز با میزان نظم و تربیت اتاقها نسبت مستقیم داشت یعنی هر چه فردی در اتاق به اسباب وسایل کمتر، مرتب تر و منظم تر قرارگرفته بود، بازدهی کمی وکیفی بیشتری در مطالعه خود نشان می داد. بنابراین برای مطالعه موثر تر ومفید ترهرچه می توانید در محیطی با وسایل و اسباب کمتر و منظم تر و مرتب تر قرار می گیرد .( شاکتی گو این) در کتابی به نام ( بازتابهای نور) خود می گوید:

(( هر وضعیت درونی، انعکاس بیرونی ومحیطی دارد.)) وهر وضعیت محیطی باز تاب درونی یعنی وضعیت منظم فکری درونی شما کمک می کند و همچنین آشفتگی ذهنی شما را سبب می شود .قبل از مطالعه، دوسه دقیقه هم که شده، به مرتب کردن اتاق یا میز مطالعه خود بپردازیر واین مسئله را جدی بگیرید.

ویژگی های مکانی- مطا لعه در پارک:

اگر چه پارک فضای طبیعی مناسب برای مطالعه به نظر می رسد و خیلی از شما به عنوان مکان مطالعه استفاده می کنید. باید بگو ییم پارک برای مطالعه کاملاً نا مناسب است. پارک دارای عوامل حواس پرتی فراوان است.

رفت وآمد افراد، بازی و سر صدای بچه ها، منظر زیبا و...همه و همه ...به هنگام مطالعه به سراغ ما می آیند و حواس ما را پرت می کنند ضمن آن که ما در کودکی شرطی شده ایم که پارک جای بازی یا جای استراحت است و همین زمینه ذهنی قبلی مانع از تمرکز حواس کافی برمطالعه می شود . شاید اینکه شما در پارک به هنگام مطالعه زود خوابتان می­گیر یا متوجه و غرق بازی بچه­ها می شوید، علت هیمن زمینه ذهنی باشد نکته دیگر اینکه علت همیشه تفکر برانگیز است و شما در پارک به مظاهر طبیعی روبرو می شوید که ذهن فرد را به سرعت درگیر آنها شده، برآنها متمرکز می شود و در نتیجه حواس از موضوع مطالعه پرت     می شود.

مطالعه به محض نشستن:

پس ازآنکه در مکان مطالعه قرارگر فتید فوراً مطالعه را شروع کنید و به هیچ  عنوان  به کار های دیگر نپردازید. بعضی ها وقتی پشت میزمطالعه می نشینند یا کتاب را باز می کنند شروع می کنند. به ورق زدن کتاب، فراهم کردن کاغذ وکارهای جانبی دیگر. اگر نشستن برای مطالعه طولانی شود. ومطالعه ای صورت نگیرد وفرد را با کارهای جانبی دیگر. اگر نشستن برای مطالعه طولانی شود. ومطالعه­ای صورت نگیرد و فرد را با کارهای جانبی با افکار درونی مشغول کند، برای پرورش تمرکز حواس در شما بسیار بد است.عادت کنید همه آنچه را برای مطالعه نیاز دارید قبلاً فراهم کنید و هر کار متفرقه­ای را که دارید قبل از مطالعه انجام دهید و پس از اینکه نشستید فوراً مطالعه راآغاز کنید.

روشهای مطالعه:

از یکی از فیلسوفان ومرتاضان هندی پرسیدند: آیا پس از این همه دانش فرزانگی و ریاضت هنوزهم به ریاضت مشغو لی ؟گفت: آری. گفتند : چگونه؟ گفت : وقتی غذا می خورم صرفا غذا را می خورم و وقتی  می خوابم فقط می خوابم .این شاید بزرگترین ثمره تمرکز است. آیا شما هم به هنگام غذا خوردن می توانید تمام توجهتان را روی غذا خوردن ولذت خوردن غذا معطوف کنید ، یا اینکه معمولاً از افکار مربوط به گذشته و آینده آشفته اید وچون به خود می آیید می بینید غذایتان تمام شده وجز ابتلاپری معده هیچ نفهمیده اید .

تمرکز واقعی یعنی اینکه اگر شما در طول روز به پنج فعالیت مختلف مشغول شدید، در هریک فعالیت صرفاً به آن فکر کند وازافکار مربوط به کارهای دیگر آسوده باشید. موفقیت زندگی روزانه ما تماماً به میزان تمرکز ما برامور روزانه ارتباط دارد. اگر شما قادر باشید به هنگام کار فقط روی کار خود، به هنگام ورزش صرفاً روی انجام حرکات، در هنگام مطالعه فقط روی موضوع کتاب و به هنگام مطالعه انجام فعالیت هنری از قبیل موسیقی، نقاشی و خطاطی و...به فعالیت هنری خود توجه و تمرکز کنید، عملاً موفقیت شما به میزان چشمگیری افزایش می یابد. تمام نوابغ جهان کسانی بو دند که از قدرت تمرکز فوق  العاده ای برخودار بودند .آشفتگی وشوریرگی ذهنی، عملاً شمارا به هیچ عنوان موفق نمی کند. وقتی کارمی کنید به خانواده   می اندیشید و وقتی در خانواده بسر می برید از شغل خود نگرا نید ووقتی ورزش می کنیددر اندیشه تحصیل هستید ووقتی درس می خوانید فکر تان هزار سو می پرد ، این عملاً اتلاف وقت و موثر نبودن است ( قوای ، 1384.ص33).

موفقیت یعنی تمرکز،تمرکزوتمرکز :

همه فعالیت های انسان برای موفقیت نیازمند تمرکز است .اما سلسه فعالیت های نیازمند تمرکز ، مطالعه جدی ترین فعالیتی است که تمرکز در آن نقش اساسی و محوری دارد. خود شما بارها متوجه شده اید که پس از مدتی که از مطالعه تان گذشت چشمانتان روی کلمات وخطوط می رود بی آنکه حواستان به آن باشد و همچنین خود شاید چند خط و یا چند صفحه را دنبال کنید و یکباره متوجه شدید حرکت چشمانتان صرفاً از روی غریزه و عادت بوده فوراً به عقب بر می گردید وشروع به خواندن دو باره می کنید ، اما کمی جلوتر مشکل تکرار می شود. این مو ضوع شما را بسیار خسته وکسل می کند وقت زیادی را از شما می گیرد وکم کم میل به مطالعه در شما کم می شود گاهی او قات هم به کلمه ای از کتاب خیره می شوید که این مشکل ومسأله شما نیست و همه افرادی که به نوعی با مطالعه وکتاب سروکار دارند از این موضوع در رنجند. بر همین اساس بخش عمده ای از این پژوهش به راهها بهبود تمرکز در هنگام مطالعه وهنگام حضور در کلاس می پردازد وکه البته مطالعه وعمل به آن برای تمرکز ، آرامش و شادمانی وموفقیت به همراه خواهد داشت. در آخر ذکر این نکته ضروری است که تمرکز حواس یک مهارت بی چون وچرا که نیاز به فراگیری تکلیف ها وتمرین مستمر دارد .

همیشه عوامل حواس پرتی یا منشأ ذهنی درونی دارند و از اندیشه خود فرد سر چشمه  می گیر ند یا منشأ محیطی وبیرونی دارند واز محیط اطراف شما نشأت می گیرند .

عوامل مثل: یاد آوری، خاطرات وتخیلات گوناگون وتجزیه وتحلیل مسائلی خارج از چهار چوب موضوع مطالعه از عوامل حواس پرتی درونی نشات می گیرند .

وعواملی از قبیل: سر وصدا، حضور مزاحم دیگران وآشفتگی مکان مطالعه و..از عوامل بیرونی حواس پرتی به حساب می آیند. شاید بتوان ذهن انسان را به یک سیستم ارتباطی پیچیده تشبیه کرد. که درهر لحظه هزاران پیام از محیط داخلی بدن ومحیط اطراف ارسال می گردد. اگر چه بسیاری از این مبادله ها در حوزه نا خود آگاه ما صورت می گیرد .بعضی از این پیام ها وارد حوزه آگاهی می شوند و ذهن ما را از موضوع مطالعه منحرف  می کنند.چنانچه ذکر شده برای دسترسی به تمرکز حواس عالی ، باید آن را درست تعریف کرد.

برای تعریف درست هم باید حواس پرتی را به عنوان به واقعیت انکار نشدنی بپذیریم وبعد بگو ییم : تمرکز حواس یعنی (( عوامل حواس پرتی را به حداقل رسا ند )).تعریف هایی که جلو تر شرح خواهیم داد، شما می توانید عوامل حواس پرتی خود را کمتر و در نتیجه تمرکز حواس خود را بیشتر کنید.

تمرکز حواس نسبی است:

در تعریف بالا که حواس پرتی ارائه داده شد نسبی بودن تمرکز، کاملاً نشان داده شده است . گفتم که تمرکز حواس هر شخص به نسبت کاهش عوامل حواس پرتی او افزایش می یابد و بنابه تغییرات موقعیت ذهنی ومحیطی او تغییر می کند، در نتیجه شما هیچ گاه از یک میزان مشخص و ثابت تمرکز برخوردار نیستید .

به محض آنکه محیط فرد مطالعه کننده عوض شود وشرایط ذهنی تغییر کند میزان تمرکز فرد بر یک مطلب تغییر می کند. همچنین تمرکز حواس افراد مختلف نسبت به یگدیگر ، کاملاً فرق می کند. بنابراین شما هرگز نباید خود را فرد حواس پرت و فاقد تمرکزی بدانید یا معرفی کنید ، چرا؟ 

چنین چیزی حقیقت ندارد. درست تر آن است که بگویید در این لحظه با ذهنیت کنونی ودر محیط فعلی عوامل حواس پرتی من بیشتر ومیزان تمرکز کمتر است .

گفتن اینکه ((من کاملاً آدم حواس پرتی هستم )). وعبارتی از این قبیل است .

کاملاً نادرست است . این قضاوت شما درباره تمرکز حواستان به هیچ وجه منصفانه نیست چرا که خود شما بارها در شرایط متفاوت تمرکز عالی گوناگونی را تجربه کرده اید .

 همیشه به خاطر داشته باشید که به هنگام قضا وت در مورد خودتان یا دیگران ، واقع بین بودن یا بدبین بودن خیلی فرق می کند. کسی که واقع بین است همه جنبه هاچه خوب .چه بد را در نظر می گیرد ، به سرعت داوری نمی کند .

جزئیات را می بیند وکلی گویی نمی کند. پس : در مورد تمرکز حواس خود واقع بینانه حرف بزنید. یعنی همیشه تو جه کنید که : تمرکز حواس نسبی است.