8- یکی دیگر از عوامل بیرونی حواس پرتی حذف محرک های مزاحم :

بعضی ازمحرک ها نظیر سروصدای زیاد نور ضعیف ، تصاویر و...باعث حواس پرتی می شوند.لذا برای ایجاد تمرکزحواس بایدابتدا محرک های مزاحم راازاتاق مطالعه محوواز قرارگرفتن درمحیطی که محرک های مزاحم درآن وجوددارند،اجتناب ورزید.بنابراین بهتراست هنگام مطالعه درمحیطی ساکت وآرام باشید تا تمرکز حواس شما تقویت شود .

9- تو جه کامل به مطالعه :

به محض نشستن پشت میز مطالعه خواندن را شروع کنید وشک و تردید ودو دلی را از خود دور کنید. عده­ای عادت دارند هنگام مطالعه به کارهای جانبی نظیربازی نظیر بازی با خودکار با انگشتان، تماشای فیلم موسیقی گوش دادن، صحبت با اطرافیان و توجه به افراد دیگر و.. بپردازند ، که پرداختن به کاری جزء مطالعه موجب حواس پرتی می شود .

10- کیفیت وثابت بو دن مکان مطالعه

از جمله عواملی که در سیروتداوم مطالعه وبرقراری تمرکز نقش دارد، مکان مطالعه است. برخی معتقد هستند بهترین مکان مطالعه خانه­ای است که فرد در آن زندگی می کند. زیراخانه مکانی است که فرد با آن خوکرده و با آن آشنایی دارد و بدون محدودیت زمانی شب وروز دردسترس می باشد و همین عوامل باعث می شود که فرد احساس آرامش، که نخستین، برای مطالعه است به دست آورد.

برخی دانش آموزان– دانشجو یان جای مناسبی برای مطالعه ندارند درخانه وبه دلیل شلوغ بودن و سروصدای اطرافیان، برقراری سکوت و آرامش درخانه امکان پذیرنیست و مجبورمی شوند برای پیداکردن مکانی آرام وبدون سروصدا برای مطالعه به کتابخانه یامدرسه می­روند. بنابراین اتاقی را برای مطالعه انتخاب کنید که هر روز درصورت امکان در ساعت های معین از روز در اختیار شما باشد، زیرا استفاده از یک مکان با کیفیت وثابت سبب آمادگی ذهنی برای تمرکز حواس در حین مطالعه می باشد.

مقدمه :

در بسیاری از جوامع مختلف پا به عبارتی در تمام کشورها دانش آموزان و دانشجو یانی وجود دارند که به رغم توانایی هوشی متوسط یابالاتراز متوسط و بهنجار که دارای اختلالات یادگیری درمدارس و دانشگاه می باشند و این گونه افراد عقب مانده ذهنی نیستند . شاید یکی از دلایل اصلی این گونه اختلال عدم توجه ودقت در مدارس و آموزشگاه وحتی دانشگاه باشد که از این به عنوان عدم تمرکز حواس یا حواس پرتی می گویند از این رو یکی از وظایف اصلی مربیان و معلمان آموزشگاه و مدارس در سراسر مدارس کشور شناسایی این گونه از افراد مبتلا به اختلال یادگیری بر اساس معیارهای عملی وآموزشی است .

لذا شناسایی کودکان مبتلا به اختلال که از فرایند های اساسی تعلیم وتربیت است باید مورد توجه ودقت قرار گیرند که دانش آموز کودکان ونوجوانان از استعداد خود بتواند به خوبی بهره مندی لازم را داشته باشد. لذا در این فصل به جامعه ونمونه فرایند پژوهشی دلایل عدم توجه دقت وحواس پرتی را مورد بر رسی قرار خواهیم داد تا نشان داده شود که از موارد جامعه و نمونه کل به دست آمده با توجه به ضریب الفای کر ونباخ چند در صد نمونه آماری ما به این دلایل دچار حواس پرتی وعدم تمرکز حواس بوده اند.

طرح پژوهش :

در این تحقیق که ازروش توصیفی استفاده شده. جامعه آماری ما دانشجویان ورودی 89-87 دانشگاه پیام نورشهرستان یاسوج می باشد که یک نمونه 50 نفری با روش نمونه گیری تصادفی منظم انتخاب      کرده ایم ویک پرسش نامه در بین آنها توزیع شده است.

جامعه آماری

جامعه آماری ما در این پژوهش دانشجو یان رشته های مختلف دانشگاه پیام نور واحد یا سوج       می باشد. که در سال تحصیلی ( 89-87 ) مشغول به تحصیل شده اند که جامعه آماری این پژوهش 500 نفر می باشد.

حجم نمونه محقق:

حجم نمونه 50 از دانشجو یان دانشگاه پیام نور ما می باشند که ورودی 89-87) هستند که با روش نمونه گیری به صورت تصادفی ومنظم شده که در این زمینه از رشته های مختلف جمعاً 50 نفر  می باشند که به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب کرده ایم یعنی 5% از جامعه آماری را تشکیل می دهند نمونه ما .

روشهای آماری :

در این تحقیق از روشهای آمار توصیفی واستباطی برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شده است که فراوانی ، درصد میانگین، انحراف استاندارد، آزمون پیگیری HSd واریانسی ضریب آلفای کرونباخ و آزمون tیک     نمونه ای :وآزمون t استیودنت گروه های مستقل وآزمون تحصیل واریا نس یکراهه استفاده شده است .

 کرونباخ نرم افزار آماری- پژوهش 16.  spssبرای تحلیل داده ها به کار رفته .

ابزار پژوهش

ابزار مورد استفاده پژوهش پرسش نامه حواس پرتی می باشد که این پرسشنامه حدود بیست یک جمله یا حکم تشکیل شده است که مربوط به روحیات و طرز ما در مورد آینده و امیدوار و بدون به آینده می باشد و هر جمله با حکم به صورت 5 در جه ای یعنی می باشد .

وهمچنین از طریق مشاهده ونظر سنجی دانشجو یان زدیگر ابزار پژوهش می باشد .

روایی وپایایی این پرسشنامه استفاده شده در این پژوهش از نوع استاندارد می باشد که روایی و پایانی آن در سطح بالینی تاًیید شده است. و دراین پژوهش ضریب آلفای کرانباخ 33% می باشد . تاکید شده است وضریب آلفای کرونباخ 33% می باشد .

مقدمه:

در این پژوهش با عنوان عوامل حواس پرتی ، در فصل اول به بیان وضرورت آن پرداخته شد و در فصل دوم نیز بررسی پیشینه آن پرداخته شد و در فصل سوم نیز به روش پژوهشی و چگونگی انجام واجرای آن پرداختیم و در فصل حاضر براساس اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه های مورد استفاده به تجزیه وتحلیل فرضیه های مورد نظر در پژوهش پرداختیم که در زیر به اساس جدول آمده است .

در آزمون فرضیه ها براساس آزمون t هر فرضیه نمره ای درحد ارزشی 3 به دست آورده اند که بر اساس تعریف ارزشی در پرسشنامه براساس

1- خیلی زیاد

2- زیاد

3- متوسط

4- -کم

5- خیلی کم می باشد و این نشان دهنده ی این است که فرضیه ها در حد متوسط به بالا می تواند نقشی داشته باشند و مورد تاًیید قرار گیرند .در پرسشنامه سئوالات 1تا4 مر بوط به فرض اول ، 5تا 9 مربوط به فرض دوم 10 تا 16 مربوط به فرض، سوم 17 تا 21 مر بوط به فرض چهارم بوده مورد ارزیا بی و بررسی واقع شدند.

جدول 1-4 نمونه آماری فرضیه (1)

همانطور که جدول (1-4) نشان می دهد میانگین فرض اول 66/3 وانحراف استنادارد 207/. می باشد.

تمرکز حواس اکتسابی است:

بسیاری از افراد در موردی که نمی توانند تمرکز حواس عالی داشته باشند می گویند : (من ذاتاً آدم حواس پرتی هستم). همین ذهنیت نادرست باعث می شود که نتواند از چنین تمرکزی برخودار گردد..

تمرکز حواس به هیچ وجه ذاتی نیست:

ماژن مشخصی برای تمرکز حواس در نظر نداریم وهیچ یک از ما با تمرکز ما در زاد به دنیا نیامده ایم. اگر چه برخی والدین رفتار نوزاد خود را هنگامی که محکم شیشه شیر را در دست گر فته به آن نگاه می کند .شیر را می مکد ، تمرکز حواس تلقی می کنند و می پندارند که کودکشان از تمرکز ذاتی برخور دار است. رفتار کودک صر فاً پاسخی بازیابی به محرکی که شیشه شیر یا سینه مادر است می باشد وهیچ نوع تفکری در آن صورت نمی گیرد چرا که هنوز مراکزعالی مغز وکنترل رفتار کودک را به دست نگر فته اند و بنابراین تغییر رفتار کودک به تمرکز حواس کاملاً بی اساس است .

آنچه مسلم است استعداد بلند، تمرکز حواس در همگان وجود دارد ومانند هر استعداد دیگر می تواند آن را در خود رشد داد و پروراند. شما به راحتی می توانید این خصلت همگانی را به عضله ای تشبیه می کنید قویترین و عضلاتی ترین افرادرا هم که در نظر بگیرید وقتی به دنیاآمدند ازعظلاتی ساده وطبیعی مانند دیگران برخوردار بودند اما تمرین مهارتست و به کار گرفتن عظلات با عث شده که آنها به مرور دررشد عظلاتی خود پیشرفت و به بالاترین مرتبه آن که مهارتهای ویژه در استفاده از عظلات است بر سند.

 نقش استعداد بلقوه وبلفعل در تمرکز حواس:

تمام استعداهای بالقوه انسان را می توان به صورت با لفعل درآورد وپرورش داد و به عالی ترین درجه خود رسانید .مثلاً یک بند باز ماهررا در نظر بگیرید. اوهم وقتی متولد شدمانند همه کو دکان طبیعی دیگر ،توانایی حفظ تعادل را بدست نیاورده بود. مدتها طول کشید تا او بتواند بنشیند ودر وضعیت نشستن تعادل بدست آورد. در وضعیت ایستاده تعادل بدست بیاورد. راه برود و در حال راه رفتن تعادل خود را حفظ کند . درست مانند همه کودکان طبیعی دیگر، اما او با تمرینات مداوم ومکرر، استعداد حفظ تعادل دارد که   می تواند به راحتی روی یک بند حرکات پیچیده انجام دهد و تعادل خود را حفظ کند و ما را به وجه بیا ورد .

نقش حافظه در حواس پرتی:

حافظه وتمرکز هم دو استعداد همگانی هستند که می تواند پرورش پید ا کنند و به  مهارتهای وپژه تبدیل شوند .کسانی که قادرند ضرب، تقسیم اعداد چند رقمی را در کوتاه ترین زمان ممکن انجام دهند، کسانی که می توانند با یک بار دیدن ، شنیدن ،حس کردن یا خواندن آنچه را که آموخته اند ، کسانی که می توانند تا زنده اند به خاطر داشته باشند وهمه کسانی را که ما آنها را اسنثنایی وعجیب غریب می دانیم افرادی کاملاً معمولی هستند که یک یا چند استعداد طبیعی وهمگانی خود را تا این سطح پرورش داده اند .

امروزه حتی خلاقیت که حدود صد سال پیش یک استعداد کاملاً ذاتی تصور می شد باید استعداد کاملاً پرورش محسوب می شوند.علت رشد روز افزون توسعه های پرورش نیروهایی ذهنی در دنیا همین قابلیت پرورش یافتن نیر وهای ذهنی واکتسابی بودن آنها است .پس کاملاً ایمان بیا ورید وباور کنید که براحتی قادرید استعداد های خدادادی تمرکز فکر را درخودتان پرورش دهید و نسبت به وضعیت کنونی آن را بهبود بخشید.حتی اگر امروز فکر می کنید که سن شما بیشتر شده و یا در زندگی خود مشکلات جسمی عاطفی ومحیطی فراوان دارید باز هم مطمئن باشید که می توانید از قدرت تمرکز عالی بر خوردار شوید به شرط آنکه روش به کارگیری صحیح این استعداد بالقوه را فرا گیرند . به خاطر داشته باشید که اگر از یک کلید مدتی استفاده کنید زنگ می زندولی تا هنگامی که کلید در قفل می چرخد وبه کار گرفته می شود هر روز بر     اقتردرخشانتر می شود وتمام استعدادهای مصداق این کلید را دارند .با آنها را به کار اندازیم تا به ا        ستعداد های درخشانتر تبدیل شوند ، در غیر این صورت به مرور زنگ خواهد زد .

حواس پرتی چیست:

حواس پرتی نقطه مقابل تمرکز حواس است. وتمرکز حواس عملی دفاعی علیه تاخت تاز افکار داخلی و خارجی که این افکارات حواس پرتی افراد می شوند ،بنابراین حواس پرتی یعنی خارج شدن از روند مطالعه وفرورفتن در افکار تخیلات یا انجام دادن کاردیگر .تمرکز حواس استعداد ثابت نگاه داشتن توجه و دقت روی موضوع یا کاری که بامیل و اراده انجام گیرد.به عبارت دیگر:حواس پرتی یعنی عدم توانایی هدایت فکردرجهت چیزی که قصد انجام آن راداریم. حواس پرتی وقتی برای رخ می دهد که نتواند افکارش را متمرکزکند و در نتیجه ذهنش از یک مورد به مورددیگر می پرد.

همه ما بعضی اوقات توانایی تمرکزحواس را دریک مثلاً وقتی غرق درخواندن داستان پلیسی یا خانوادگی هستیم و یا مجذوب یک فیلم سینمایی شده ایم ،دراین موقع به تمرکزرسیده ایم اما در بعضی اوقات نمی توانیم حواسمان رامتمرکز کنیم. درچنین مواقعی غلبه برحواس پرتی وبرقراری تمرکز حواس ،ابتدامنشاحواس پرتی را شناسایی و برای از بین بردن آنها مهارتها و راهبردهای مربوط به تمرکز راتمرین کنیم . برای تمرکزحواس مجبوریم مهارتهای را آموزش ببینیم به طوری که باتکرار تمرینات روز به روز پیشرفت بیشتری درایجاد تمرکزلازم بدست آوریم :

منشاحواس پرتی:

حواس پرتی یا منشاذهنی وروانی دارد- ویا منشأ بیرونی ومحیطی دارد.

حواس پرتی درونی وذهنی :

عبارت است اشکالات فکری انسان واندیشه هایی که موانع برسرراه توجه دقیق به مطالعه و تمرکزحواس ایجاد می کند.

این موانع شامل مواردی ازقبیل: درد رنج، غم وغصه نگرانی گرسنگی، تشنگی، سردی.گرمی مکانهای مطالعه ،ترس وخشم ،شادی سردرد،خیالبافی، فقدان اعتماد به نفس و.. می باشد. برای غلبه براین نوع حواس پرتی باید مهارتهارا با هدف گسترش محدوده تمرکز خود یاد بگیرید و سعی فکر خود را به قسمتی هدایت کنید که محدود ه تمرکز خود یاد بگیرید وسعی کنید فکر خود را به قسمتی هدایت کنید که محدوده متفا وتی برای اعمال متفاوت داشته باشید رهایی از حواس پرتی وبرقراری تمرکز حواس در افراد مختلف، متفاوت است وبه حالات درونی تجر به ها ، مکان وموقعیت آنها بستگی دارد.

حواس پرتی بیرونی محیطی :

آنچه به محیط پیرامون فرد ارتباط پیدا می کند و یا تحریکات غیر عادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد می شود ارتباط پیدا می کند. مانند نور شدید، یا ضعف، صداهای ناهنجار، روشن بو دن رسانه ای صوتی وتصویری ونظایر اینها ممکن است فرایند تمرکز حواس را با اشکال مواجه کنند.

رهایی از حواس پرتی وایجاد تمرکز حواس در افراد مختلف متفاوت است وبه حالت درونی ،تجربه ها مکان وموقعیت آنها بستگی دارد. برخی از افراد اظهار می دارند که من آدم کاملاً حواس پرتی هستم وبرخی دیگر می گویند نمی توانم تمرکزحواسم را بر روی کاری حفظ کنم .

در حالی که این تفکر غلط است وهیچ کس نباید خور را فردی کاملاً حواس پرت یا فاقد تمرکز حواس بداند بلکه بهتر است وقتی که تمرکز حواس فردی دچاراختلال می شود بگوید دراین لحظه ودر محیط فعلی حواس پرتی من بیشتر ومیزان تمرکز من کمتر است.لذا حواس پرتی بیشترعلل درونی دارد. وبه محیط طبیعت خود فرد ،ویژگی ها حالات روحی روانی وعادت فردی بستگی دارد .بی شک حواس بیرونی آسانتر ازعوامل حواس پرتی درونی برطرف شود ( فلسفی ،1383؛ص110).

عوامل طبیعی:

سرو صدای زیاد، شلوغ بودن محیط وحتی داخل موتور سرویس و هنگام مسافرت تمرکز حواس خود را حفظ کرد اما نمی توان در حال گرسنگی ویا تشنگی شدید نگرانی وناراحتی دگرگونی فکر اندیشه با تمرکز مطالعه کرد و یا کار دیگر را با تمرکز انجام داد و مطالعات تجربیات زیادی این مو ضوع را تایید کرد ه است که یک انسان می تواند در محل پرسر وصدا و نا آرامی با تمرکز توجه کافی مطالعه کند ( گنجی).

روشهای مقا بله با حواس پرتی هنگام مطالعه :

برای مقابله با حواس پرتی و ایجاد تمرکز حواس، ابتدا باید منشأ حواس پرتی را شناخت که توضیح داده شد و به این نکته پی برد که آیا حواس پرتی علت درونی دارد یا علت بیرونی؟ اگر حواس پرتی علت بیرونی دارد ، رفع آن خیلی آسان است . اما اگر علت درونی دانسته باشد ببینیم کدام عامل درونی ، باعث حواس پرتی فرد شده است ؟ آیا حواس پرتی فرد ناشی از فقدان علاقه است ؟ آیا حواس پرتی فرد ناشی از نبود اعتماد به نفس است ؟ آیا حواس پرتی فرد ناشی از عدم آگاهی از شیوه های صحیح  مطالعه است ؟

سرانجام اینکه کدام عامل درونی باعث حواس پرتی فر شده است ؟ شناخت دقیق حواس پرتی به ما کمک می کند تا نیمی از مشکل راحل کنیم و بتوانیم با توجه به آن علت به رفع مشکل اقدام بکنیم.

 به کارگیر ی از روشهای زیر برای رفع حواس پرتی و برقراری تمرکز حواس گامی مهم در بهبود مطالعه و یادگیری راه پیشرفت و ترقی افرادی را که حواس پرتی در هنگام مطالعه رنج می برند هموار می سازند .

که این روشهای مقابله با حواس پرتی عبارتند از :

 1-علا قمندی به موضوع مورد مطالعه :علاقه داشتن به موضوع مورد مطالعه موجب توجه ودقت و افزایش تمرکز حواس می گردد. برای اینکه درهنگام مطالعه، تمرکز حواس داشته باشید سعی کنید نسبت به آن موضوع یا مطلب ,عشق وعلاقه داشته باشید، زیرا عدم علاقه به هنگام مطالعه موجب توجه ودقت به متن مورد مطالعه و افزایش تمرکز حواس می گردد، همچنانکه اساس تمام موفقیت ها از جمله موفقیت تحصیلی ، شغلی و...علا قمندی است .

پس عشق و علاقه مهمترین انگیزه برای تمرکز است. هر چه بیشتر به یک فعالیت ، عشق وعلاقه داشته باشید، تمرکز روی آن موضوع ونادیده گرفتن سایر محرک ها ساده تر خواهد بود. از یک طرف تمرکز حواس درباره ی چیز های که به آن علاقمند هستید آسان و تمرکز حواس برروی  چیز هایی دوست ندارید دشوارتر است

2- داشتن انگیزه کافی: مهمترین کشف روانشناختی برای تمرکز حواس: هنگام مطالعه وجلو گیری از حواس پرتی داشتن انگیزه کافی برای مطالعه است که تحقیق این امر باید قبل ماز مطالعه صورت بپذیرد، زیرا انگیزه موتور محرکه انسان، میلی است درونی که فرد را وادار به انجام عملی می کند اما در روند یادگیری ، اولین گام نیست زیرا تا زمانی که فرد تمایل یا علاقه نسبت به چیزی نداشته باشد نمی تواند برانگیخته شود. این اشتیاق می تواند باعث انگیزه ونیل به هدف در فرد شود .

علاقه قبل از انگیزش ایجاد می شود. فرد یادگیرنده نمی تواند بدون رغبت برانگیخته شود وبدون برانگیخته شدن کاری را خوب انجام دهد. پس داشتن انگیزه کافی، اشتیاق درونی فرد را برای حفظ تقویت حواس به هنگام مطالعه افزایش می دهد.

3- اختصاص دادن زمانی برای نگرانیها: در طول روز زمان ویژه ای را باید به مسایلی که به دهن فرد خطور می کند او موجب نگرانی و پریشانی فرد می شود باید اختصاص داد. اختصاص دادن زمان خاص برای نگرانی ها به ویژگی های روحی روانی و تجربه های فرد بستگی دارد. بنابراین زمان که افکار مزا حم به دهن فرد وارد و باعث نگرانی فرد می شوند. به یاد آورید که زمان ویژه ای را برای آنها در نظر گرفته اید، و اجازه بد هید از ذهن شما خارج شوند تا دو باره تمرکز خود را بر روی مطالب به دست آورید .

   4-ثبت عوامل حواس پرتی :یکی دیگر از روشهای مقابله باحواس پرتی وتقویت تمرکز، یاداشت کردن حواس پرتی های ذهنی است.برای انجام این عمل ، داشتن یک دفترچه یادداشت یا چند برگ کاغذ سفید روی میز مطالعه خود در هنگام مطالعه لازم وضروری است. اگر چیزی به ذهنتان وارد شد و در تمرکز حواس شما اختلال ایجاد کرد آن را یادداشت کنید. این عمل فرد را از شک و تردید و نگرانی نجات داده و موجب بر قراری تمرکز حواس می شود .

5- روش تقویت فکر :روش تقو یت فکریک تکنیک پنهان است که به منظور متو قف ساختن افکار منفی به کار می رود. زمانی حداکثر مفید است که افکار را درجهت بیانات مثبت وقاطع وتاخیر کننده هدایت نماید (سیف 1377؛ج). ولپی برای روشن ((تقویت فکر )) توصیه می کند. اول برسرخود داد بزنید: توقف کن، پس به تدریج تن صدای خود را پایین بیاورید و وقتی که شرطی شدید در دل خود بگویید توقف کن این عمل خیلی ساده به نظر می رسد که حتماً موثر است. وقتی شما متوجه می شوید که فکرتان از موضوعی منحرف شده است به خودتان بگو یید تو قف کن وپس به آرامی توجه خود را به جایی که می خواهید برگردانید. در شروع کار ممکن است در هر دقیقه چند بار این کار تکرار شود، اما هر بار به خود بگویید : تو قف کن و دوباره حواستان را جمع کنید. پس انرژی وتلاش خود را برای نگهداری افکار مزاحم وخارج از ذهن تلف کنید. افکار مزاحم مانند یک آهن ربا جذب می شوند. تلاشتان را فقط محدود به عمل توقف کنید و     دوباره تمرکز نمایید. چه بسا در شروع کار به شما این عمل را به قدرت انجام دهید در هر هفته اما در خواهید یافت، هرروز که پیش می رید فاصله زمانی بین منحرف شدن افکارتان کسی بیشتر می شود. بنابراین صبور باشید وآن را حفظ کنید .

 6- فعال بودن به هنگام مطالعه :لازم فعال بودن در هنگام مطالعه ، استفاده از فنونی است که خواننده مشعل رابه یک خواننده فعال تبدیل می کند. از دو شخص که هر دو در یک شرایط یکسان مطالعه می کنند شخص موفقتر است که در حین مطالعه فعال باشد .فعال بودن خواننده یعنی درگیر بودن با فعالیت موضوع ها وغرق شدن در مطالعه که این امر خود به خود تمرکز حواس را تقو یت نموده و از حواس پرتی فرد جلوگیری می کند .استفاده از روشهایی چون: یادداشت برای، طرح سئوال، علامت گذاری رسم ونقشه کشیدن برداری هنگام مطالعه و.... موجب فعال شدن ذهن خوانند می شود.

روش های مقابله با موانع حواس پرتی بیرونی عبارتند از :

1-   درجه حرارت اتاق :

هوای بسیارسرد وهمچنین هوای بسیار گرم، حواس پرتی را درهنگام مطالعه تشدید می کنند، بنابراین بودن حردرات اتاق مطالعه، موجب تمرکز حواس می شود به علاوه حرارت ملایم محرک فعالیت و هوشیاری ذهن است و این دو عامل از شرا یط لزوم برای مطالعه ثمر بخشی و فراگیری کامل است. هانکوک درارتباط با تأثیر عوامل محیطی ( درجه حرارت سر وصدا و...) در کارهای مراقبتی ، مطالعاتی انجام داده است، که نتایج تحقیقات او درارتباط با درجه حرارت نشان داده است که بهترین عملکرد مراقبت در درجه حرارت معتدل می باشد( فردوسی، 1382 ؛ ص 206).

2- هوای اتاق :

تمرکز حواس نیازمند حداکثر وکفایت جسمی وروحی است . اتاقی که اکسیژن کافی ندارد ، استعداد وکفایت جسمی وروحی را کاهش میدهد ، بنابراین جریان هوا تازه را در اتاق تامین کند.

3-تغییر دادن موضوع درس: 

مطالعه موضوع های مشابه وتکراری برای ذهن خستگی آور است . وخستگی ذهنی حواس پرتی را به دنبال دارد. با تغییر دادن موضوعات مورد مطالعه به مطالعه خود تنوع بخشید که خود مانع حواس پرتی می شود بسیاری از افراد با تغییر موضوع های مورد مطالعه در یک مدت یک تا دو ساعت به تمرکز حواس خود کمک می کنند

 4-نور اتاق مطالعه :

نورمناسب در اتاق مطالعه ، تمرکز حواس را بهبود می بخشید زیرا اتاق مطالعه هر فرد از نورکافی در خصوص نور آفتاب وآب وهوای طبیعی باید برخوردار باشد ، زیرا برای فعالیت طبیعی مناسب تر است. در صورتی که نتوان از نور آفتاب استفاده کرد روشن کردن تمام فضای اتاق چراغ سقفی حباب دار که قسمتی از نور را به بالا وقسمتی از آن را به پایین پخش می کند میسر است. به علاوه هنگام مطالعه نور باید از سمت چپ با پشت سر بتابد و شدت آن مناسب باشد.( مرتضوی زاد، 1383،ص97).

 5-قطع تلفن ووسا یل صو تی تصو یری درهنگام مطالعه:

صدای زنگ تلفن یکی ازعواملی است که هنگام مطالعه موجب حواس پرتی افراد می شود .

برای بدست آوردن تمرکز بدون زحمت در اتاق مطالعه باید دو شاخه تلفن اتاق را از پریز بیرون کشید.تلفن همراه و یا هر وسیله دیگری را که باعث پریشانی خاطر فرد مورد مطالعه می شود باید خاموش کرد. درست مانند پزشکان، وقت قرار ملاقات هایتان را از قبل تعیین کنید وبه دوستان واطرافیان خود اطلاع دهید تا در صورت لزوم در آن صورت با شما تماس وملا قات نداشته باشند ( مر تضوی زا ده 1383).

6-پرهیز از بلند خوانی ولب خوانی :

برخی از افراد عادت دارند مطالب را با صدای بلند بخوانند در حالی که خواندن با صدای بلند نه تنها موجب بهتر یادگرفتن نمی شود، بلکه تمرکز حواس را کاهش می دهد، ذهن را خسته می کند . سرعت مطالعه را به حداقل می رساند. بنابراین سعی کنید . هنگام مطالعه لب خوانی نداشته باشید، کلمات را تکرار نکنید. عادت کنید کلمات را ببینید وجمله را درک وبفهمید.این زوش در ابتدا مشکل خواهد بود ، ولی بعد از کمی تمرین موفق شد .پس سعی کنید از تکرار ذهنی کلمات خوداری کنید، یعنی اینکه روشها سنتی مطالعه را کنار زده و از روشهای نوین مطالعه سود بجویید .

7- استراحت :

منظور از استراحت، ایجاد تنوع و عدم تداوم یک عوامل برای مدتی طولانی است. انجام این عمل برای مطالعه در افراد امری ضروری است لذا هر فاصله زمانی، برای مثال بعد از 30 یا 45 دقیقه مطالعه استراحت کوتاهی لازم است.البته مدت زمان مطالعه در افراد متفاوت است و به تجارب و ویژگی های روحی روانی آنها بستگی دارد ( نیاورانی ،1375 ). به نقل از ترودا معتقد است حداکثر زمانی که افراد می توانند فکر خود را روی مطلبی متمرکز کنند بیش از 30 سی دقیقه نیست .

می دهد که این عادت در بیشتر مردم نشان و،وجود دارد.بیشتر ورانشناسان براین باورند که 95 درصد از مردم به این بیماری مبتلا هستند( آلبرت الیس و ویلیام جیمز نال ،1997).

پس درمان آن به سهو لت انجام پذیر نخواهد بود . بدین جهت امام حسن عسکری ( علیه السلام ) می فرماید: (( بازگرداندن کسی که به چیزی عادت کرده است از عادتش به اعجاز است .))عدم تمرکز در انجام هرکاری موجبات صدمات وتأثیرات نامطلوبی در زمینه های مختلف نخواهد شد، و عادت به این اهمال کاری موجب تخلف انسان در سطوح مختلف می شود.

1-کسانی که می دانند که می دانند که می دانند چنین کسانی رشد یا فته اند ، بر شما باد به دنباله روی وپیروی از آنها

2- کسانی که می دانند ونمی دانند که می دانند او غافل است وبیدارش کنید .

3- کسانی که نمی دانند ومی دانند که نمی دانند او را یاد دهید .

4- کسا نی که نمی دانند و نمی دانند که نمی دانند او گمراه است واز این رور اهنمایی­اش کنید. اعمال کاری اگر درمان نشود عوارض جسمی و روحی بو جود می­آورد از جمله : افسردگی، که از نشانه­های آن خستگی است، سردردهای شدید، بی­خوابی و فشار خون، زخم معده است. باید دانست که تا هنگامی که اهمال به شکل اعتیاد در نیامده ، افسردگی ناشی ازآن را درمان پذیر است. اما هنگامی که اهمال کاری عادت شخص شده درمان آن بسیار دشوار می­شود و حشت زندگی درونی دلهره واحساس­ها ترس­ها و  بی کنترلی و بریدگی از دیگر عوامل اهمال کاری است. برای رهایی از این همه نابسامانی و برای اینکه انسان در میان خود به آرامشی ژرف دست یابد که همتی کند و بهترین درمان رابرگزیند . طبق نظریه دینی برگر فته از قرآن کریم ، ولایت تعلق تدبیر خداوند به موجودات ذی شعوری چون انسان را گویند .

خداوند متعال بربندگان سه گو نه ولایت دارد:

1-ولایت عام

2- ولایت خاص

3- ولایت اخص

1- ولایت عام : تدبیری است که از سوی خداوند متعال برهمه بندگان مومن و غیر مومن بطور یکسان اعمال می شود .

بنابراین ولایت عام چیزی است، و هرکسی در کم وکیف وحد و مرز این ولایت دخالتی ندارد.

2- ولایت خاص: هرگاه کسی از ولایت عامی که خداوند نصیبش کرده بهره برد و سپاسگذار این نعمت باشد، وخود را در معرض ولایت خاص قرار می دهد. پس این ولایت اختیاری است. ( این فیض ولطف خداوندی برانسان قدرشناس فراوان خواهد بود ).

3- ولایت اخص: برتر از گونه­های پیشین ولایت است. این ولایت برآیند ولایت وسنجش شکربی    حدحصر شخصی سالک از نعمت ولایت خاصی شده است و درک ولایت اخص در ذهن آنکه به این مر حله باز نیا فته هرگز نگنجد وآن به حضرت معصومین ( علیه السلام ) اختصاص می دارد. برای راه یابی به ولایت خاص راه کارهای فراوانی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره  می شود :

اطاعت خداوند : در مضمون حدیث قدسی چنین آمده که بنده من اطاعتم کن تا تو را چون خودم قرار دهم اضطر ابی وار هیده خواهد شد ، وترجمه این گفتار شریف این است:

ای پسر آدم من زنده ای هستم که هرگز نمی میرم تو را در آنچه امر کرده­ام اطاعت کن که تو را زنده ای قرار دهم که نمی میری: ای پسر آدم من به هر چی بگویم، بشو،پس او وجود می یابد ،پس تو مرا به آنچه امر کرده­ام اطاعت کن، من هم تو را به گونه ای قرار خواهم داد که اگر به چیزی بگو یی بشو آن وقت وجود می یابد .

عمل به واجبات، ایمان به خداوند وستیزه با طاغوت از دیگر کارهایی است که بدان راه یابی به ولایت خاص خداوندی وجود دارد، و عاجزانه در درگاه الهی این تو فیقات را خواستاریم.

پرداختن به موضوع تمرکز از دید گاه تغذیه وورزش هم می تواند جذابیت وتوجه خاص همگان را به دنبال داشته باشد. رژیم غذایی متعادل وسالم در سایه یک برنامه غذایی خوب می تواند سلامت جسمانی و به دنبال آن نشاط، سرزندگی وتعادل روحی روانی رابه دنبال داشته باشد ودست یابی به تمرکز را سهل تر، آسانترو علمی ترنماید. در شرایط زندگی ماشینی بویژه درشهرهای بزرگ پدرومادر درخانواده فعالیت اجتماعی ومسئو لیت بیرون از خانه را دارند، تغییراتی در نحوه تغذیه خانواده ها بو جود می آید .

 برای پدران ومادران در چنین شرایطی این پرسش پیش می آید که چگونه می توان یک برنامه غذایی متعادل وسالم تدارک دیدونیازهای غذایی فرزندان خودیعنی پروتئین­هاچربی­ها وروغن ها، کربوهیدرات ها، ویتامین ها و املاحی مانند: کلسیم و آهن را مطابق جیره غذایی پیشنهادی تأمین کرد.آگاهی والدین از کیفبت و ارزش غذایی مواد خورراکی مختلف و تهیه برنامه غذایی کامل که با وجود سادگی برای کودکان ونوجوانان جالب واشتها آور باشد، بسیار ضروری است و تأمین این مواد با درآمد خانواده ها هنری را می طلبد که باید ان را آموخت و به کاربرد تا از کمبود مواد غذایی و رنج سوء تغذیه آسیبی متوجه افراد خا نواده نشود.

جایگزین مواد غذایی به گونه­ای که کمبود یک ماده­گران قیمت را به مواد ارزانتری وسهل الوصل تر به سفره خانواده هدیه کرد، که خود یک هنرمند خاص می­خواهد. که امید است پدران و مادران در این زمینه احساس مسئولیت کرده و ازیادگیری به کار بستن این هنرها در منزل کوتاهی نکنند که کوتاهی همان و عواقب آن همان ( از کتاب تغذیه برای کودک ونوجوان ).

یوگا: در زبان سانکریت به معنای وحدت و همبستگی است. یوگاتنها به اجرای یک مسلم تمرینات ورزشی خلاصه نمی شود و بلکه حرکات به شکلی طر احی شده که علاوه بر پرورش جسم قدرت عظیمی که در نهاد آدمی نهفته و دست نخورده مانده است بیدار می کند و انسان را در صحنه زندگی به انسان پرتلاش و سازنده مبدل می سازد.

محققان بزرگی از سرزمین هند مسئله روح جسم را مورد بررسی ودقیق قرار دارند جملگی به این نتیجه دست یافتند که جسم اندیشه و احساس آدمی هر یک در قالب جدا از هم قرار دارند و بطور جداگانه در تأمین نیاز های خود عمل می کنند. وبه عبارت دیگر این نتیجه به دست آمده که در برآورد وخواسته­های این عوامل توافق و یک پارچگی ندارند.اما می تواند این عوامل از طریق خود پروری ویژگیهای متفاوت را از میان بر داشته و بایوگا هماهنگی لازم را درکنترل نوسانات روحی و جسمی بو جود آورد. که به تمرکزی که      مد نظر است دست یا فت .

عوامل موثر در حواس پرتی:

پور فاضلی معتقد است: که عوامل حواس پرتی هیچ گاه به صفر نمی رسند حتی اگر فرد بهترین شیوه مطالعه را درپیش گرفته باشد.اکنون که خود روش مطالعه متمرکزرا فراگرفته­اید وآن رابه کار می بندید ملاحظه می کنید که اگر چه حواس پرتی شما تا حد فوق العاده زیادی کم شده است. برخی اوقات، افکار دیگری غیر از موضوع مطالعه به سراغ ذهن شما می­آیند وحواستان را پرت می کند. بهترین وموثر ترین راه برای مقابله با این حواس پرتی باقیمانده نوشتن آنها برروی یک برگ کوچک کاغذ است چرا؟ حتماً بحث خلاذهنی ونوشتن را به خاطر دارید. دقیقاً به همان علت باید حواس پرتی خود را یا داشت کنید ( پور فا ضلی ، 1371؛ ص 23).

مثالی بزنیم :شما در اوج مطالعه هستید، نا گهان به خاطر می آورید که امشب حتماً باید به دوست تلفن بزنید. از این لحظه به بعد شما هرچه قدر که سعی کنید فکر خود را به مطالعه متمرکز کنید.

اندیشه تلفن کردن به دوستان و این که مبا دا فراموش کنیم ، ذهن شما را آشفته می کند  و شمارا آزار می­دهد. در نتیجه شما از همان لحظه تمرکز حواس خود را از دست داده­اید. اما اگر به محض آن که این اندیشه به ذهن شما راه یافت، آن را برکاغذی می نو شتید دیگر خیالتان راحت  می شد.

ومی توانستید به مطالعه متمرکز خود ادامه دهید. یادتان باشد که حواس پرتی را نیز مانند نکات مهم کتاب که فرا می­گیرید دشت می کنید باید جایی تخلیه کنید، اگر نتوانستید بگوید باشد برای بعد ....   می دانم که یا دم نمی رود و.... توانایی ذهنی خود راکم کرده اید. هر چه در حین مطالعه به خاطرتان می­آید و عامل مزاحم تلقی می­شود، گوشه­ای یاداشت کنید، که این که باید بخرید جزوه دوستان را بدهید، دروس دیگری را مطالعه کنید و.... همه را یاداشت کنید و بار ذهنی مربوط به آن را تخلیه کنید. با خیال راحت به مطالعه ادامه دهید.

 ویژگیهای مکانی – سکوت:

یکی از باورهای بسیار نادرست برخی از افراد این است که برای تمرکز حواس داشتن باید در محیط، سکوت مطلق بر قرار باشد. واقعیت این است که هر چه محیطی ساکت تر باشد، برای تمرکز حواس بهتر است و ما محیطی را برای مطالعه انتخاب می کنیم که سرو صدای کمتری داشته باشد. اما به هیچ عنوان در جستجوی محیطی نیستیم که سکوت مطلق برآن حکم فرما باشد. سکوت، نسبی است.

سرصدای محیطیهای مختلف با هم متفاوت است. بهترین مکان برای مطالعه جایی است که سر وصدا در آن از بقیه جاها موجود کمتر باشد مثلاً شما اکنون می­خواهید مطالعه کنید وتنها مکانی را که اختیار دارید اتاقی است که در آن تلویزیون روشن است. مسلماً این محیط ایده آل نیست اما شمادر دورترین نقطه اتاق از تلویزیون و پشت به آن می نشینید و مطالعه می­کنید. در این حالت یادگیرنده ار بهترین شرایط ممکن برای مطالعه استفاده کرده است. یک نکته دیگر را هم بگوییم: اساساً مطالعه در جای کاملاً ساکت غلط است مطالعه کننده این گونه به محیط بسیارساکت عادت می­کنید و شرطی می شوید که قفط در چنین مکانهایی مطالعه کنید.آن وقت درمحیط های دیگر با کوچکترین سر و صدایی تمرکز حواس به هم می ریزد وایجاد تمرکز دوباره برایتان بسیار مشکل است کاملاً ساکت که ما معمولاً چنین شرایط آرمانی رادر منزل نداریم وهمیشه هم نمی توانیم برای مطالعه به کتابخا نه مراجعه کنیم. در محیط منزل، در محیط مدرسه و دانشگاه در محیط کار، هر جا که هستید نسبتاً ساکت ترین جا را انتخاب کنید.

وپژگیهای مکانی – نظم اخیراً ژاپنیها تحقیقات جالب را روی یک گروه هزار نفری انجام داده اند که کودکان ده ساله­ای که از بهره هوشی ، استعدادها و توانایی های هستی نسبتاً یکسانی برخوردار بوده اند. هر یک از این کو دکان در محیط مطالعه متداول بسیار در هم ریخته و شلوغ بود. اتاق نفردوم آشفتگی نسبتاً کمتری داشت. اتاق نفر سوم بسیارمنظم و مرتب به حداقل وسایل داشت . کتاب یکسانی را به همه دادند و به هر یک فرصتی در اتاق های مخصوص داده شد. بعد از پایان زمان تحقیق، بررسی نتیجه ها بسیار جالبی بود: میزان مطالعه، بازدهی، میزان به خاطر بسیاری تمرکز با میزان نظم و تربیت اتاقها نسبت مستقیم داشت یعنی هر چه فردی در اتاق به اسباب وسایل کمتر، مرتب تر و منظم تر قرارگرفته بود، بازدهی کمی وکیفی بیشتری در مطالعه خود نشان می داد. بنابراین برای مطالعه موثر تر ومفید ترهرچه می توانید در محیطی با وسایل و اسباب کمتر و منظم تر و مرتب تر قرار می گیرد .( شاکتی گو این) در کتابی به نام ( بازتابهای نور) خود می گوید:

(( هر وضعیت درونی، انعکاس بیرونی ومحیطی دارد.)) وهر وضعیت محیطی باز تاب درونی یعنی وضعیت منظم فکری درونی شما کمک می کند و همچنین آشفتگی ذهنی شما را سبب می شود .قبل از مطالعه، دوسه دقیقه هم که شده، به مرتب کردن اتاق یا میز مطالعه خود بپردازیر واین مسئله را جدی بگیرید.

ویژگی های مکانی- مطا لعه در پارک:

اگر چه پارک فضای طبیعی مناسب برای مطالعه به نظر می رسد و خیلی از شما به عنوان مکان مطالعه استفاده می کنید. باید بگو ییم پارک برای مطالعه کاملاً نا مناسب است. پارک دارای عوامل حواس پرتی فراوان است.

رفت وآمد افراد، بازی و سر صدای بچه ها، منظر زیبا و...همه و همه ...به هنگام مطالعه به سراغ ما می آیند و حواس ما را پرت می کنند ضمن آن که ما در کودکی شرطی شده ایم که پارک جای بازی یا جای استراحت است و همین زمینه ذهنی قبلی مانع از تمرکز حواس کافی برمطالعه می شود . شاید اینکه شما در پارک به هنگام مطالعه زود خوابتان می­گیر یا متوجه و غرق بازی بچه­ها می شوید، علت هیمن زمینه ذهنی باشد نکته دیگر اینکه علت همیشه تفکر برانگیز است و شما در پارک به مظاهر طبیعی روبرو می شوید که ذهن فرد را به سرعت درگیر آنها شده، برآنها متمرکز می شود و در نتیجه حواس از موضوع مطالعه پرت     می شود.

مطالعه به محض نشستن:

پس ازآنکه در مکان مطالعه قرارگر فتید فوراً مطالعه را شروع کنید و به هیچ  عنوان  به کار های دیگر نپردازید. بعضی ها وقتی پشت میزمطالعه می نشینند یا کتاب را باز می کنند شروع می کنند. به ورق زدن کتاب، فراهم کردن کاغذ وکارهای جانبی دیگر. اگر نشستن برای مطالعه طولانی شود. ومطالعه ای صورت نگیرد وفرد را با کارهای جانبی دیگر. اگر نشستن برای مطالعه طولانی شود. ومطالعه­ای صورت نگیرد و فرد را با کارهای جانبی با افکار درونی مشغول کند، برای پرورش تمرکز حواس در شما بسیار بد است.عادت کنید همه آنچه را برای مطالعه نیاز دارید قبلاً فراهم کنید و هر کار متفرقه­ای را که دارید قبل از مطالعه انجام دهید و پس از اینکه نشستید فوراً مطالعه راآغاز کنید.

روشهای مطالعه:

از یکی از فیلسوفان ومرتاضان هندی پرسیدند: آیا پس از این همه دانش فرزانگی و ریاضت هنوزهم به ریاضت مشغو لی ؟گفت: آری. گفتند : چگونه؟ گفت : وقتی غذا می خورم صرفا غذا را می خورم و وقتی  می خوابم فقط می خوابم .این شاید بزرگترین ثمره تمرکز است. آیا شما هم به هنگام غذا خوردن می توانید تمام توجهتان را روی غذا خوردن ولذت خوردن غذا معطوف کنید ، یا اینکه معمولاً از افکار مربوط به گذشته و آینده آشفته اید وچون به خود می آیید می بینید غذایتان تمام شده وجز ابتلاپری معده هیچ نفهمیده اید .

تمرکز واقعی یعنی اینکه اگر شما در طول روز به پنج فعالیت مختلف مشغول شدید، در هریک فعالیت صرفاً به آن فکر کند وازافکار مربوط به کارهای دیگر آسوده باشید. موفقیت زندگی روزانه ما تماماً به میزان تمرکز ما برامور روزانه ارتباط دارد. اگر شما قادر باشید به هنگام کار فقط روی کار خود، به هنگام ورزش صرفاً روی انجام حرکات، در هنگام مطالعه فقط روی موضوع کتاب و به هنگام مطالعه انجام فعالیت هنری از قبیل موسیقی، نقاشی و خطاطی و...به فعالیت هنری خود توجه و تمرکز کنید، عملاً موفقیت شما به میزان چشمگیری افزایش می یابد. تمام نوابغ جهان کسانی بو دند که از قدرت تمرکز فوق  العاده ای برخودار بودند .آشفتگی وشوریرگی ذهنی، عملاً شمارا به هیچ عنوان موفق نمی کند. وقتی کارمی کنید به خانواده   می اندیشید و وقتی در خانواده بسر می برید از شغل خود نگرا نید ووقتی ورزش می کنیددر اندیشه تحصیل هستید ووقتی درس می خوانید فکر تان هزار سو می پرد ، این عملاً اتلاف وقت و موثر نبودن است ( قوای ، 1384.ص33).

موفقیت یعنی تمرکز،تمرکزوتمرکز :

همه فعالیت های انسان برای موفقیت نیازمند تمرکز است .اما سلسه فعالیت های نیازمند تمرکز ، مطالعه جدی ترین فعالیتی است که تمرکز در آن نقش اساسی و محوری دارد. خود شما بارها متوجه شده اید که پس از مدتی که از مطالعه تان گذشت چشمانتان روی کلمات وخطوط می رود بی آنکه حواستان به آن باشد و همچنین خود شاید چند خط و یا چند صفحه را دنبال کنید و یکباره متوجه شدید حرکت چشمانتان صرفاً از روی غریزه و عادت بوده فوراً به عقب بر می گردید وشروع به خواندن دو باره می کنید ، اما کمی جلوتر مشکل تکرار می شود. این مو ضوع شما را بسیار خسته وکسل می کند وقت زیادی را از شما می گیرد وکم کم میل به مطالعه در شما کم می شود گاهی او قات هم به کلمه ای از کتاب خیره می شوید که این مشکل ومسأله شما نیست و همه افرادی که به نوعی با مطالعه وکتاب سروکار دارند از این موضوع در رنجند. بر همین اساس بخش عمده ای از این پژوهش به راهها بهبود تمرکز در هنگام مطالعه وهنگام حضور در کلاس می پردازد وکه البته مطالعه وعمل به آن برای تمرکز ، آرامش و شادمانی وموفقیت به همراه خواهد داشت. در آخر ذکر این نکته ضروری است که تمرکز حواس یک مهارت بی چون وچرا که نیاز به فراگیری تکلیف ها وتمرین مستمر دارد .

همیشه عوامل حواس پرتی یا منشأ ذهنی درونی دارند و از اندیشه خود فرد سر چشمه  می گیر ند یا منشأ محیطی وبیرونی دارند واز محیط اطراف شما نشأت می گیرند .

عوامل مثل: یاد آوری، خاطرات وتخیلات گوناگون وتجزیه وتحلیل مسائلی خارج از چهار چوب موضوع مطالعه از عوامل حواس پرتی درونی نشات می گیرند .

وعواملی از قبیل: سر وصدا، حضور مزاحم دیگران وآشفتگی مکان مطالعه و..از عوامل بیرونی حواس پرتی به حساب می آیند. شاید بتوان ذهن انسان را به یک سیستم ارتباطی پیچیده تشبیه کرد. که درهر لحظه هزاران پیام از محیط داخلی بدن ومحیط اطراف ارسال می گردد. اگر چه بسیاری از این مبادله ها در حوزه نا خود آگاه ما صورت می گیرد .بعضی از این پیام ها وارد حوزه آگاهی می شوند و ذهن ما را از موضوع مطالعه منحرف  می کنند.چنانچه ذکر شده برای دسترسی به تمرکز حواس عالی ، باید آن را درست تعریف کرد.

برای تعریف درست هم باید حواس پرتی را به عنوان به واقعیت انکار نشدنی بپذیریم وبعد بگو ییم : تمرکز حواس یعنی (( عوامل حواس پرتی را به حداقل رسا ند )).تعریف هایی که جلو تر شرح خواهیم داد، شما می توانید عوامل حواس پرتی خود را کمتر و در نتیجه تمرکز حواس خود را بیشتر کنید.

تمرکز حواس نسبی است:

در تعریف بالا که حواس پرتی ارائه داده شد نسبی بودن تمرکز، کاملاً نشان داده شده است . گفتم که تمرکز حواس هر شخص به نسبت کاهش عوامل حواس پرتی او افزایش می یابد و بنابه تغییرات موقعیت ذهنی ومحیطی او تغییر می کند، در نتیجه شما هیچ گاه از یک میزان مشخص و ثابت تمرکز برخوردار نیستید .

به محض آنکه محیط فرد مطالعه کننده عوض شود وشرایط ذهنی تغییر کند میزان تمرکز فرد بر یک مطلب تغییر می کند. همچنین تمرکز حواس افراد مختلف نسبت به یگدیگر ، کاملاً فرق می کند. بنابراین شما هرگز نباید خود را فرد حواس پرت و فاقد تمرکزی بدانید یا معرفی کنید ، چرا؟ 

چنین چیزی حقیقت ندارد. درست تر آن است که بگویید در این لحظه با ذهنیت کنونی ودر محیط فعلی عوامل حواس پرتی من بیشتر ومیزان تمرکز کمتر است .

گفتن اینکه ((من کاملاً آدم حواس پرتی هستم )). وعبارتی از این قبیل است .

کاملاً نادرست است . این قضاوت شما درباره تمرکز حواستان به هیچ وجه منصفانه نیست چرا که خود شما بارها در شرایط متفاوت تمرکز عالی گوناگونی را تجربه کرده اید .

 همیشه به خاطر داشته باشید که به هنگام قضا وت در مورد خودتان یا دیگران ، واقع بین بودن یا بدبین بودن خیلی فرق می کند. کسی که واقع بین است همه جنبه هاچه خوب .چه بد را در نظر می گیرد ، به سرعت داوری نمی کند .

جزئیات را می بیند وکلی گویی نمی کند. پس : در مورد تمرکز حواس خود واقع بینانه حرف بزنید. یعنی همیشه تو جه کنید که : تمرکز حواس نسبی است.

مسئله و ترکیب موفقیت را در خود نمی بینند دچار نگرانی و اضطراب می شوند، در این حال به جای اینکه مسأله مورد نظر در مرکز افکار فراگیر و قوای فکری فرد را به خود مشغول کند. نگرانی، ترس از شکست وافکار منفی، ابتکار و خلاقیت از یاد گیرنده سلب می­کند و افکار فرد برترس و احتمال شکست متمرکز     می شود. در این حالت فرد به جای تمرکز به طرف شکست کشیده می شود، بنابراین به جای اینکه افکار مثبت در خدمت انسان باشد تحت تأثیر و در خدمت افکار منفی قرار می گیرد .( وزیری تبار ).

روشهای تقو یت تمرکز حواس:

تمرکز حواس هنگام مطالعه کلید اصلی واساسی وکلیداساسی به درک فهم مطالب است . تمرکزحواس استفاده از روشهایی است که باعث تقویت وپرورش مهارت در برقراری حواس هنگام مطالعه می شوند. بنابراین بدون تمرکز حواسی ممکن است درک وفهم مطلبی که فقط یک ساعت وقت لازم داشته باشد، ساعت­ها وقت بگیرد اما به خوبی فهمیده نشود و امر مطالعه در این صورت بی فایده و هیچ اثر مثبتی نخواهد داشت.لذا کاربرد روشها و فنونی که به خواننده کمک می کند تا درهنگام مطالعه فعال باشد، تمرکز حواس را تقویت و مهارتهای فردرادرایجاد تمرکزحواس هنگام مطالعه افزایش  می دهد که مهمترین روشها عبارتند از :

آمادگی برای مطالعه

برای شروع مطالعه ابتدا بایستی خود را از جهات گو ناگون آماده کرد زیرا حداکثر آمادگی، مقدمه ای برای علاقمندی به مطالعه ، ایجاد تمرکز حواس ویادگیری بهتر می باشد ومظور از آمادگی پیدایش تمام شرایطی است که فرد یاگیرنده را قادر می سازند تا با اطمینان به موفقیت واعتماد به نفس به تجر به خاصی بپردازد .

آمادگی بدنی:

به رشد وتکاملی طبیعی بدن، تن درستی و نداشتن نقصهای بدنی مربوط است. گاهی وجودبیماری­هایی مانند زخم معده، میگرن، سردرد و نظایر اینها باعث از بین رفتن تمرکز حواس و مانع مطالعه فرد می شود و فرد تا به دست آوردن تندرستی کامل قادر به برقراری حواس ومطالعه اثر بخش نیست وانگیزه کافی هم برای مطالعه ندارد.

آمادگی ذهنی روانی:

آمادگی ذهنی را می توان از خصوصیاتی نظیر : رشد گویایی سالم ، قدرت تفسیر و تعبیر اشکال تو انایی درک همانندی ناهمانندی ها میان کلمات و.... شناخت دانست     

آمادگی اجتماعی:

به ماهیت وسعت تجارب فرد بستگی داردکه می توان آن را باتجربه وتحلیل زمینه خانه و خانوادگی، محیط وسیع اجتماعی که او در آن تجربه اندوخته است و تربیت پیشین او تعیین کرد.

آمادگی روانی :

آمادگی به شکل پیچیده ای با رشد تکامل بدنی، ذهنی واجتماعی امیخته است. خستگی، بی قراری، بی­تابی، کوتاهی زمان، نداشتن تمرکز در مطالعه، واکنش منفی نسبت به خود و دیگران، ضعف اعتماد به نفس و نظایر آنها همگی نشانه نبودن آمادگی روانی، بدنی، ذهنی و اجتماعی دانش آموزان ودانشجویان، اجرای برنامه های آموزشی، تمرکز حواس ویادگیری را آسانتر و مطلوب تر می کند.

داشتن علاقه به مطالعه

مطالعه ثمربخش از دو عامل متأثر است : نخستین عامل علاقه نسبت به مطالب خوانی، دومین عامل کاربرد ماهرانه فنون مطالعه نسبت به مطالعه خواندنی سبب می شود تا شخص به مطالعه بیشتر بپردازد، مطالعه بیشتر منجربه بهتر شدن فنون مطالعه می شود کاربردفنون بهتر، مطالعه را آسانتر، سریعتر ولذت بخش تر می سازد؛ در نتیجه علاقه خواننده نسبه به مطالعه افزایش می بابد سپس تا زمانی که فرد تمایل یا علاقه به انجام کاری نداشته باشد نمی تواند برانگیخته شود. وقتی خواننده به موضوعی علاقه پیدا کند، خود برآن موضوع تمرکز می کند وبیشتر توجه ودقت می نماید و براحتی مطالب را به حافظ می سپارد وبعد هم وخیلی راحت به خاطر میآورد. پس از علاقه پیدا کردن نسبت به مطالب، گام بعدی تعیین هدف مطالعه است.

زیرا هدف زیربنای انجام هرکاری است و به فعالیت انسان جهت ونیرو می­دهد. هدف ارزشمند فرد را به خواستن وطلب کردن وا می­دارد و نیروی لازم را برای فعالیت در وی بوجود می آورد وسبب پیدایش تمرکز در فردی می شود لذا هر فرد برای مطالعه باید هدف مشخصی داشته باشد ((زیرا تعلیم وتربیت علم اهداف است وهمه بر این باورند که بدون داشتن هدف یادگیری کاری بسیاردشوار وغیر ممکن است)). (فلسفی ، 1383 : ص 117).  

داشتن هدف از مطالعه:

داشتن هدف در مطالعه به انسان جهت ونیرو میدهد. هدف ارزشمند فرد را به خواستن طلب کردن وادار می کند. همانطورکه فرانکین معتقد است (( عمل انسان بدون هدف مانند گلوله­ای است. که بدون هدف در شب تاریکی شلیک می شود.)) که اهمیت هدف در هنگام مطالعه را بیان می کند مطالعه بدون هدف یکی ازعادت های غلط مطالعه بشمار می رود .

تعیین زمان ومکان مطالعه :

یکی از راههای بر قراری تمرکز حواس این است که مطالعه در آن ساعت از روز انجام گیرد که برای فرد مناسبتر است. اما تعیین مناسبترین زمان برای مطالعه کاری دشوار است و به عادت فرد بستگی دارد. برخی افراد عادت دارند تا نیمه­های شب بیدار بمانند و با استفاده از سکوت و آرامش شبانه با خیالی راحت وآسوده مطالعه کنند و برخی دیگر عادت دارند شب زود بخوابند صبح زود بیدار شوند و صبحدم به مطالعه بپردازند با این توصیف تعیین زمان و مقدار مطالعه باعث آگاهی از تمام زمینه مطالعه ،برقراری تمرکزحواس، عدم سردرگمی، جلوگیری از اتلاف وقت وانرژی مهم بهترمطالب  می شود ( رازق ، 1385؛ ص 43).

ترک افکار منفی وداشتن افکار مثبت

مطالعه عمیق ویادگیری مثمر ثمر وقتی حاصل می گردد که فرد تصور مثبتی از خود داشته باشد و به خود اعتماد کند.زیرا اعتماد به خود در موقعیت موثر است. مهارتها را بیشتر ونیرو را افزایش داده و مغز را سالمتر می کند. وقتی می خواهید کاری انجام دهید از گفتن کلماتی مانند: نمی خواهم، نمی دانم، توانم و اصلاً بیرهیزید جمله (( این کار محال است )). را از دفتر زندگی خود خط بزنید. ترس بدگمان بی اراده را از زندگی ذهن خود دور کنید و هرگز به خویشتن اجازه ندهید که هیجانات وافکار منفی شما را در خود ، غرق سازد و تمرکز حواس شما را مختل سازد اعتماد به نفس داشته باشید و پیوسته نزد خود تکرار کنید که قادر به انجام کارهستیم، می­توانیم انجام دهیم و باید انجام دهیم. بدین طریق تفکر مثبت در فرد یادگیرنده پرورش می­یابد.قوی بودن اعتماد به نفس احساس شعف شادمانی رادرفرو بوجود می­آورد و درحالت شادمانی از تمرکز حواس به خوبی برخوردار خواهد شد.

در نتیجه فکر می کنیم، بهترین مطالعه می کنید ونتیجه کار تلاش بهتر می­شود .(انسان در بحر اندیشه­های خوشایند حافظه بهتری پیدا می­کند و ذهن در حالت آرامی قرارمی­گیرد و میل یه یادگیری را در خود بو جود می­آ ورد ))،( مارگریف کوربت).لذا خود پنداری مثبت مهمترین کهف برای تمرکز و یادگیری است. اگر بتوانیم تصورات غلط ومنفی را از ذهن خود دورکنیم و تصورات مثبت را جایگزین بکنیم، می­توانیم علاقه به مطالعه ویادگیری را درخود ایجادکنیم. چرا که علاقه به مطالعه شرایط اصلی واساسی ایجاد تمرکز حواس به هنگام مطالعه است.الفردآدلر روانشناس مشهور، در دوره نوجوانی در درس ریاضی بسیار ضعیف بود. معلمش این موضوع رابا والدینش درمیان گذاشت. انها باور کردند که آدلر دردرس ریاضی ضعیف است، آدلرهم این موضوع را پذیرفته بود. یکی از روزها که معلم مسئله­ای را روی تخته نوشته بود و شاگردان کلاس از حل مسأله عاجز بودند،آدلرجواب مسأله را پیداکرد، پای تخته رفت و درمیان حیرت همگان مسأله راحل کرد فهمید که توانایی درک فهم مطالب درس ریاضی رادارد، استعدادش را باور کرد، وتصورات مثبت را جایگزین تصورات منفی کرد و از آن به بعد یکی از دانش آموزان ممتاز درس ریاضی شد. ( مارگاریت کوربت ، تر جمه الوند فر، ص 607).

طرح سئوال

طرح سئوال یکی از شیوه های مطالعه دقیق وفعالانه است که در تمام او قات مطالعه مفید است .

طرح سئوال بیش از مطالعه دقیق فردرا وادار می کند تابطورفعالانه و با تمرکز و دقت کافی و با انگیزه و علا قه به مطالعه بپردازد.

 طرح سئوال هنگام مطالعه یکی از روشهایی است که خواننده را فعال و به طور عمیقی او را درگیر مطالعه می کند وسبب برانگیختن جدیت و تلاش وی به هنگام مطالعه می شود و فرد برای یافتن پاسخ به سئوالات بایستی تمرکز حواس خود را حفظ نماید، زیرا درهنگام مطالعه نمی توان بدون تمرکز پاسخ سئوالات را پیدا کرد و بعد از خواندن مطالب با طرح سئوال می توان میزان فراگیری خود را ارزشیابی نمود وبه نقاط قوت وضعف خود پی برد وسبب ایجاد نظر انتقادی نسبت به مطاب در خود شود. خواننده در مطالعات بعدی برای از بین بردن نقاط ضعف خود با دقت وتمرکز مطالعه می کند.

آگاهی از شیوه های صحیح مطا لعه ویاد گیری

برخی از والدین به طور مداوم به فزندان خود می گو یند درس بخوانید ، مطالعه کنید ، ولی هرگز نمی گویند چگونه مطالعه کنید وروشهای صحیح مطالعه را نمی دانند ( محمدی ،1386 ،ص106).

بنابراین آگاهی ازشیوه های صحیح مطالعه ویادگیردی چون: تند خوانی، عبارت خوانی، خواندن اجمالی،خواندن تجسمی،و... به خواننده کمک می کند تا تمرکز حواس خود را به هنگام مطالعه حفظ نمایند .

تند خوانی

تندخوانی باعث توجه وتمرکز بیشتر وفهمیدن مطالب ودر نتیجه باعث یادگیری بهترمی شود .فکر ذهن ما قادر است هزاران کلمه را در دقیقه از خود عبور می دهد ولی اگر سرعت مطالعه ما پایین باشد ذهن وقت اضافی میاورد وناچار به این شاخه و آن شاخه  می پرد و در نتیجه حواس پرتی ایجاد می شود.اما مطالعه سریع یا تند خوانی فرصت جویان به ذهن نمی دهد وسبب برقراری تمرکز حواس به هنگام مطالعه می شود .

عبارت خوانی :

عبارت خوانی یعنی خواندن عبارت جملات به عرض خواند کلمات. عبارت خوانی به نوع دیگری به تمرکز حواس کمک می کند و از این طریق خواننده باید با سرعتی که نزدیک به سرعت اندیشیدن اوست بخوند. اگر سرعت آنقدرکم باشد که ذهن حالت فعال بودن بازبماند، احساس دلزدگی می­شود وچیز های دیگر ذهن فرد را مشغول می کند و ازروند مطالعه خارج می شودبنابراین سرعت خواندن با سرعت اندیشیدن     هماهنگ باشد باعث افزایش تمرکز حواس می شود .

خواندن اجمالی :

روش خواندن اجمالی مبنی است بر یک نمونه گیری سریع از نکات اساسی صرف نظر کرد. جزئیات دراین روش خواننده مطالب را سازمان بندی می­کند، آنگاه هدف ازمطالعه مشخص نموده ومقدار زمان مطالعه ومیزان دشواری کتاب را تخمین می­زند وسپس از سئوال کردن، کنجکاوی، علا قه دقت تمرکز حواس فرد ، افزایش می یابد.

خواندن تجسمی :

منظور از روش تجسمی طرح انواع سئوالات جزئی وکلی مطالعه عمیق و اثربخش در جهت یافتن به پاسخ این سئو الات است .کسی که به دنبال چیزی است به احتمال بیشتری آن چیز را حفظ می کند. لذا هدف خواندن تجسمی افزا یش دامنه تمرکز و درک عمیق تر معانی است .به دلیل خواندن تجسمی تمرکز حواس و علاقه فرد را افزایش می دهد و به او کمک می کند مطالب دشوار را تجریه و تحلیل نموده وآنها را بهتر بفهمد. فهمیدن مطالب موجب تحکیم حافظه  می شود پس خواندن تجسمی برای غلبه برتنبلی، حالت کسلی، حواس پرتی از تحریک حس کنجکاوی وشر کت فعالانه در مطالعه به کار می رود .

جدیت در مطالعه :

به محض پشت میز مطالعه خواندن بایدبا جدیت شروع شود .چرا اگر سریع مشغول مطالعه شد تمرکز حواس زود به دست می­آید( این ضرب المثل چینی به یاد داشته باشید فتح ستارگانی که هزار ان فرسنگ ازما دورهستند بابرداشتن قدم اول امکان پذیراست )تردید نتیجه­ای جزء حواس پرتی یا انحراف حواس وتسلیم به تخیلات واهی ندارد اجازه ندهیدچیزی جزء مطالعه ذهن شما را مشغول کند. و با خود تصمیم بگیرید تا مقدار زمانی برای مطالعه مشخص کنید وخود را به مدت زمان خاص محدود کنید.در این زمان از مطالعه دست نکشید و به مطالعه ادامه دهید ، اما زمان مطالعه را طولانی نکنید. بیهوده وسواس به خرج ندهید، بهانه تراشی نکنید، به خود تلقین کنید که فردی با اراده هستید و می توانید هر موضوعی را به خوبی یاد بگیرید ،جدی باشید وباعلاقه وانگیزه مطالعه کنید تا هنگام مطالعه دچار حواس پرتی نشوید.

استفاده از را هنما:

یکی ازشیوه های برقراری تمرکز حواس، استفاده از یک راهنما چون. انگشت سبابه، مداد و...به هنگام مطالعه است. زیرا استفاده ازیک راهنما هنگام مطالعه باعث تمرکز حواس بهتر، افزایش سرعت مطالعه عادت به روان خواندن، جلوگیری از بر گشت دوباره خوانی و اتلاف وقت وجلوگیری از خستگی چشم ذهن می شود.

خط کشیدن زیر مطالب مهم: 

استفاده از این روش یکی از شایعترین راهبردی است که اغلب دانش آموزان ودانشجویان از آن استفاده می کنند.لذا هنگام مطالعه باید بااستفاده از یک مداد ایده ها ومطالب مهم وا ساسی را علامت گذاری نموده. زیرا برای مشخص نمودن ایده­ها ومطالب مهم واساسی وخط کشیدن زیر آنها لازم است با تمرکز حواس ودقت خاصی به مطالعه مشغول شد.پس خط کشیدن زیر مطالب مهم باعث بر قراری تمرکز حواس وجلوگیری از حواس پرتی می شود .

یاداشت برداری هنگام مطالعه :

یادداشت برداری نوعی تکراردرس است که هم سبب تمرکز حواس وهم موجب بیشتر به خاطرسپردن مطالب می­شود. یادداشت برداری خوب، کاری جدی و فعال است که با اندیشیدن لازم دارد. لذا برای یادداشت بر داری باید هنگام مطالعه فعال بود و لازمه فعال بودن داشتن تمرکز حواس است و برای بر قراری تمرکزحواس جهت نوشتن، هماهنگی، چشم مغز به منزله نوعی یادگیری تجسمی چند بعدی با قدرتی بی نظیر است که تمرکز حواس را تقویت نموده وفهم مطالب وسرعت یادگیری را افز یش می دهد .

حواس وعوامل وموانع دست یا بی به آن:

عادت­ها ومهارتها در ایجاد تمرکز، با عدم تمرکز، یا عدم تمرکز، نقش عمده ای را ایفا می کنند. پس یک باز نگری در عادت ها و مهارتهای کسب شده لازم است تادر ایجاد تمرکز بهبودی حاصل شود. یافته­های پژوهش­ها نشان می­دهد که استفاده از فنون و روشهای مطالعه بازدهی حصولی را افزایش می دهد. البته در هیچ یک از فنون وروشها سحروجادویی وجود ندارد. و در حقیقت هیچ راه آسانی برای کسب مو فقیت وجود ندارد. لیکن اگر فرد این روشها را به کارگیرد طوری که به صورت عادات کاری او در آیند معمولاً بخوبی پاداش می گیرد. زیرا با کوشش کمترمطالب بیشتری یاد می­گیرند، ازمطالعه خود لذت می­برد ونمره بیشتری کسب می کند و این بهترین پاداش است.مهارتهای مطالعه فقط برای دانشجویان ضعیف نیست بلکه تحقیق نشان می دهد که دانشجویان خوب از به کارگیری این مهارتها بیشترین استفاده را می برند. احتمال  افزایش سطح معدل از طریق کاربرد روشهای خوب مطالعه وجود دارد . برای یادگیری هر موضوعی باید در خود انگیزه ایجاد کرد. مطالعه مستلزم تلاش است واین بدین معنی است که فرد باید به حدکافی مشتاق باشدکه کوشش را مبذول دارد.( قنبری ، 1386،ص47) .

شما هرگز نمی توانید، رویدادهای دنیای پیرامون را کنترل کنید در حالی که همیشه قادرید که آنچه را دردرون شما می گسترد تحت کنترل خود در آورید و به باغ وجود خود سرک بکشید. وذهن خود را به دیگران معطوف نکنید. باز هم اگر شما نخواهیم، بررسی­ها وچاره اندیشی­های دیگران تنها فایده­ای نخواهد داشت.اگر قادر به تمرکز حواس نیستید علت را باید در مسائل جسمی وروانی جستجو کرد.هرگونه عارضه ای که منجر به ضربه مغزی وعقب ماندگی ذهنی شدید باشدبیماری­های عفونی که مهمترین علامت آن تب است مانند: عفونت گوش میانی ( اوتیت میا نی ) –عفونت گوش خارجی ( اوتیت خارجی) – سینوزیت – خروسک ( لارنژیت ) – گرسنگی – صبحا نه نخوردن – عدم انگیزه ورغبت به کار امنیت دوانی در محیط خانه یا مدرسه – تأثیرات روحی ناشی از رفتار نا آگاهانه ونامطلوب والدین و سایرین خیالپردازی و فرورفتن در رویا از عوامل موثر جسمی وروانی در عدم تمرکز حواس به شمار می رود. (شفامهر ، 1386 .ص 53).

مفهوم عدم تمرکز:

پرتی ویادگیری ارتباط معنا داری وجود دارد . روش تحقیق ذکر شده همبستگی می باشد که حجم نمو نه (100) نفر می باشد که نخستین یافته های این تحقیق حاکی از این است که بین حواس پرتی ویادگیری ارتباط معناداری وجود دارد.با این وجود می توان گفت که حواس پرتی می تواند یادگیری را در هنگام مطالعه کاهش دهد.

3-پیشینه داخلی دیگرتحقیقی دیگر به عنوان پیشینه یا سابقه داخلی در کشور عزیزمان ایران انجام گرفته است.درسال (1379)توسط پژوهشگر: (مرتضوی زاده) تحت عنوان مقایسه و بررسی شیوه­ها و       استراتژی­های مطالعه ویادگیری دانش آموزان دارای پیشر فت تحصیلی بالا و پیشرفت تحصیلی پایین در مقطع متوسطه استان (کهگیلو یه وبویراحمد ) انجام گرفت که نخستین یافته های این تحقیق حاکی ازآن است بین مشکلات دانش آموزان ( دختر وپسر ) در مقطع متوسطه استان که دارای پیشرفت تحصیلی پایین با حواس پرتی یا عدم تمرکز حواس هنگام مطالعه یادگیری و ارتباط معنا دار وجود دارد. وبا این وجود می توان با جرأت وقاطعیت گفت که حواس پرتی می تواند یادگیری در هنگام مطالعه را کاهش داد و منجر به افت تحصیلی وعدم پیشرفت یا پیشرفت تحصیلی پایین منجر شود.

4-تحقیقی دیگر در این زمینه صورت گرفته توسط (صابری کاظمی ،1381)، در دانشگاه شهید     باهنرکرمان صورت گرفت تحت عنوان تأثیر فعالیت بدنی برکارایی هنگام کار مضاعف وحواس پرتی ، که در این تحقیق تلاش گردیده ، تأثیر فعالیت های بدنی (ورزش) برکارایی ،هنگام کارمضاعف وحواس پرتی بررسی شده است. بدین منظور کارایی دو گروه از آموزدنیها شامل ودرشکاران وغیر ورزشکاران (n=31) با میانگین 23+ 2/37برای ورزشکاران و 21+ 2/91سال برای غیرورزشکار با استفاده از شیوه وروش خطی زنی تولدز – پیروای در شرایط مختلف مورد بررسی قرار گر فت .آزمایش شامل 3 حالت بود: کار در شرایط عادی ، کار در حین انجام 2 کار همزمان ( مضاعف ) وکار در شرایط حواس پرتی وروشهای این تحقیق با استفاده از آزمون t برای گروههای مستقل و همچنین تحلیل واریانس یک طرفه، تجزبه وتحلیل شدند. که نتایج بدست آمده نشان می­دهد.تفاوت معنی دای بین ورزشکاران و غیر و رزشکاران در هر سه حالت وجود دارد .

پیشنه تحقیقات خارجی انجام گر فته در زمینه حواس پرتی

 1- تحققات زیادی انجام گرفته: تفضلی ( 1371 ) به نقل از تالمن (1373 ) در تحقیق که در باره اختلا فات رفتارهای در مدارس اشتو تگارت انجام داد.

نشان داده است مسئله ای پیش از همه تو سط والدین و آموزگاران به آن اشاره شده است. ضعف تمرکز حواس دردانش آموزان که یافته های تحقیق نشان داد که بین اُفت تحصیلی دانش آموزان با حواس پرتی تفاوت معنا دار وجود دارد .

2-تحقیق دیگر مربوط پرسشنامه ای که در خارج و در انجمن، خانه ومدرسه مونیخ ارائه داده شده است.که در این پر سشنامه این سئوال مطرح است: که به کدامیک از مسائل مدرسه باید بیشتر توجه شود ؟

که نتیجه که این پرسشنامه وسئوال طرح شده حاصل شده .جواب دادن رسیدن ( اولیا)که حدود چهل پنج درصد (45%) از والدین (( عدم حواس پرتی )) با تمرکز حواس را مطرح کردند.

3-میرحسینی (1369) به نقل از واکس ( 1371) تحقیق دیگری انجام داد .در تقسیم یافته های این تحقیق حاکی از این است که بین دختر و پسران از لحاظ حواس پرتی در هنگام مطالعه تفاوت معناداری وجود دارد. دختران از لحاظ نمره بیشتری نسبت به پسران می گیرند. و دومین یافته تحقیق فوق حاکی از آن است که بین دانشجویان رشته های مختلف علوم انسانی تفاوت معنادار وجود دارد. در تفکر رهیات میانگین نمره دانشجویان رشته های علوم پایه بالا را ما در عامل تفکر مبنی بر هدف نمره دانشجویان رشته ها علوم انسانی بیشتر می باشد. واکس در تحقیق خود از گروه بزرگی از دانشجویان خواست که پنج مشکل مطالعه را ذکر کنند، نتیجه نشان داد که پیش از هشتاد وپنج درصد(85%) آنها ضعف در تمرکز حواس یا به قولی حواس پرتی را بیان کرده اند

4-والتر پارک، درکتاب خود به نام (( چگو نه درس بخوانیم )) چنین می نویسد (( موفقیت یا عدم موفقیت شما دانشجویان در تحصیلات دانشگاهی، حتماً به این امربستگی دارد که چگونه از وقت خود استفاده می کنید؟ موفقیت در دانشگاه و البته در مقاطع تحصیلی  پایین تر بستگی به استفاده اشتباه از زمان دارد .)) ((محیط آشنای یک اتاق شخص، در حین مطالعه موجب انصراف کمتر و تمرکز بیشتر حواس می شوند، زیرا لوازم آن اتاق هر روز پیش چشم شماست وکمتر توجه تان را به خود جلب می کند. به علاوه اگر هر روز به وقت مطالعه در اتاق معینی بودیم کم کم ذهنتان عادت می کند، که به محض رسیدن به آن اتاق آماده حواس وفراگیری شود )).

بنابراین ثابت بودن مکان مطالعه ومشخص بودن آن به علت دسترسی به آن وفراهم  بودن و سایل مورد نیاز از قبیل کتب درسی، دفاتر، کتاب لغت،خط کش، قلم ونظایر آن جهت مطالعه موجب تمرکزحواس بیشتردرآمادگی ذهنی هنگام مطالعه می شود پس یکی از مهمترین راههای برخورداری تمرکز اختصاص دادن یک اتاق مجهز به آنچه لازم دارید، در موقع مطالعه است. این اتاق خیلی زود مناسب تمرکز ویادگیری بیان شده وکار یادگیرنده را بطور خودکار راحت تر می کند و بعد برای یادگیر نده یک عادت مفید می شود .

 ((برای داشتن تمرکز وعدم حواس پرتی، به هنگام مطالعه ابتدا فرد باید خود را از دنیای خارج جدا کند و محیط مناسبی برای مطالعه برگزیند، چون محیطی باید آرام ، روشن و دارای هوای مناسب و فضای مناسب باشد به خاطر بدست آوردن ایجاد آرامش وشرایط مناسب اهمیت دارد و زمینه ای است برای جلوگیری از حواس پرتی وتمرکز دقت )) .

یادگیری که بگویی (( نه )): زمانی که تصمیم گیرد که دانشجو باید مطالعه کند اما دوستان با هم اتاقی ها در خواست می کنند که دور هم جمع شوند ؛ دانشجو بایدهنر گفتن (( نه ))را در خویش تقویت کند اگر این اراده در فرد یاد گیرنده ضعیف است، می توانید روی درب اتاق مطالعه خود بنویسید (( مزاحم نشوید ))، اگر موفق نشدید می توانید کارهای دیگری انجام دهید که نشان دهد شما دوست ندارید که کسی باعث از هم گسیختن افکارتان شود .))

تعریف تمرکز :

تمرکز حواس هنگام مطالعه وروش های تقویت آن :تمرکزدر لغت یعنی تراکم، فشردگی .مجموعه وچکیده بسیج وجمع آوری قوای ذهنی وروانی به منظور یادگیری بهتر .

تمرکز در اصطلاح یعنی حفظ نگهداری توجه وتمرکز حواس، روی موضوع معین یعنی اینکه فراگیر تمام نیروی ذهنی خود را متوجه آن موضوع کند. و بدون تمرکز حواس یادگیری مثمرثمر نخواهد بود.

به عبارت دیگر تمرکز حواس: استعداد ثابت نگهداشتن، توجه روی موضوع یاکاری است که با میل و اراده انتخاب شده است و مانع منحرف شدن حواس دقت وتوجه به مو ضوعات دیگر معطوف شود. وبه دیگر تمرکز حواس تمرکز نمودن وبه کارگیری هر چه بیشتر دقت و توجه به موضوعات ومطالب مورد مطالعه می باشد .   ( مر تضوی زاده ، 1383،ص 15).

بنابراین همه افراد توانایی تمرکز دارند وچون تمرکز نسبی است یعنی کسی نمی تواند ادعا کندکا ملاً حواس پرت است و یا همیشه تمرکز حواس دارد. تمرکز گاهی ساده است گاهی مشکل، تمرکزدر موضوعات که نیاز به تفکرو تجزیه وتحلیل دارند مشکل و تمرکز در موضوع هایی که جنبه تفریحی سرگر می دارند. بسیار آسان وسهل خواهد بوده است (فلسفی ،1383،ص98).

 از میان همه تعریف ها وفکر هایی که ممکن است در مغز مانشو نمو پیدا کند آنهایی را که به نفع موضوهای دلخواهمان است انتخاب می کنیم و بقیه را کنار می زنیم باید توجه داشت که دشواری در انتخاب موضوعی که می خو اهیم حواسمان را روی آن تمرکز سازیم نیست.

بلکه هدف جلو گیری از نفوذ افکار خارجی است که می خواهند ذهن ما را اشغال و از موضوع اصلی منحرف سازند. از این رو تمرکز حواس عملی دفاعی علیه تاخت تاز افکار خارجی ومزاحم مو ضوع مورد نظر می باشد .

تمرکز حواس :

یعنی عوامل حواس پرتی را به حداقل رسانیدن ... تمرکز هر شخص به نسبت کاهش عوامل حواس پرتی او افزایش می یابد وبنابه تغییرات مو قعیت ذهنی ومحیطی او تغییر می کند بیشتر افراد گمان می کنند که تمرکز یک امر ذاتی و تغییر آن نا ممکن است، در حالی که تمرکز یک واحد اکتسابی است و باید هر روز پرورش وجهت داده شود و هرکس با هوش عادی خود می تواند به آن دست یابد.پس برقراری تمرکز حواس به میزان کاهش عوامل حواس پرتی بستگی دارد. یعنی هر چه عوامل مزاحم و مختل تمرکز بیشتر باشد توانایی حفظ تمرکز حواس کمتر است و بر عکس لذا حواس پرتی؛ یعنی خارج شدن از روند مطالعه یا جریان کاری وفرو رفتن در افکار وتحقیقات و یا انجام کار دیگران ( فلسفی ،1383 ،ص 99).

کسانی که پیشرفت در خواندن مایل هستند یقیناً می­خواهند بر پریشان خاطری و سرگردانی ذهن خود چیره شوند، زیرا ذهن سرگردان زمینه مناسبی و مسائدی برای خواندن نیست .برای غلبه بر این سرگردانی وانجام مطالعه ثمربخش سعی می کنند افکار مزاحم و اختلال گر را از خود دور یا محرک های محیط را در خود بی اثر کنند، تا بتوانند با توجه کامل، کار خود را به اتمام برسانند. در این صورت تمام افکار و اندیشه­های خود را برای رسیدن به هدف خود به کار می برند که انجام این عمل با تمرکز صورت می گیرد، که ممکن است به شکل مختلفی نظیر تمرکز ارادی یا غیر ارادی باشد. ممکن است به صورت تمرکز ساده وتمرکز غیر ساده، تمرکز فوری ، تمرکز طولانی، تمرکز ارادی وتمرکز غیر ارادی باشد.

دلا یل عدم تمرکز حواس:

بسیاری ازدانش آموزان.دانشجویان از نبود تمرکز حواس پرتی زیاد هنگام مطالعه ناراحتند. برخی از آنها اظهار می کنند که نمی تو انیم هنگام مطالعه حواسمان را بر روی مطالب درسی متمرکز کنیم.دلایل نقص تمرکزآنها چیست؟ چرا آنها در حال خواندن دچار پریشانی وسرگردانی ذهنی می شوند ؟

وزیری تیار (1372) در کتب تندخوانی، چهار دلیل زیر را به عنوان دلایل اصلی وکمبود یا نبود تمرکز حواس ذکر می کند، عبارتند از :

1-آشفتگی­های خارجی : که از تحریک های غیر عادی حواس مختلف انسان ایجاد می شوند .

2- آشفتگی های درو نی: که از درون سرچشمه می گیرند .

3- نبود علا قه به موضوع مورد نظر

4- تضاد بین قدرت اراده وقدرت تخیل .

( وزیری تبار) معتقد است هنگام مطالعه می توان به تضاد بین نیروی اراده و نیروی تخیل پی برد و این که علی رغم سعی وکوشش، برای استفاده کردن از نیروی اراده مان در خواندن یک مطلب، نیروی تخیل با لذتی که از نخواندن یا انجام کارگیر می برد مانع از تمرکز بر روی آن مطلب می شود و در نتیجه از تمرکز ما جلوگیری می کند و دچار حواس پرتی می شویم..

همگان به تأثیر اراده وتخیل مثبت درتمرکز حواس واقف هستند، اما به قدری تأمل می توان علل و عوامل حواس پرتی، ( عدم تمرکز) را به دو دسته : علل درونی وعلل بیرونی تقسیم کرد،و نمی توان (( نبرد علاقه به موضوع مورد نظر وتضاد بین قدرت اراده وتخیل )) را به عنوان 2 عامل جداگانه درنظر گر فت. زیرا علاقه نسبت به چیز یا مطلبی ویژگی فرد است واز درون سر چشمه  می گیرد و به ویژگیهای روحی وروانی ، تجربه ها افکار هر فرد بستگی دارد.

همین اراده فعل انفعالاتی است که از درون انسان سرچشمه می گیرد و هر دو زیر  مجموعه عوامل درونی هستند. عوامل مختلف برای کمبود یا نبود تمرکز حواسی هنگام مطالعه وجود دارد، که می توان این عوامل را با درونی ویا بیرونی دانست که عبارتند از :

عوامل عدم تمرکز حواس (حواس پرتی )

الف – نبود تمرکز حواس ناشی از انواع آسیب ها، عفونت ها وبیماری ها وسلسه اعصاب ونواحی مختلف مغز .

ب- آرزوها وتخیلات معقول ، تلاش ذهنی ویا عملی برای بدست آوردن انها وعدم تمرکز به آنها وعدم توجه به دیگر مسایل اطراف خود.

پ-آزروها و تخیلات غیر معقول، وقتی خود شناختی صحیح از توانائیهای ومحدودیتهای خویش ندارد وفقط مایل است توقعات خود را تامین کند، سعی می کند نیازهای خود را با رویاهایش برآورده سازد .

ت- مشغولیت دیگرذهنی و ظرافت حساسیت ومسایل مربوط به آن که باعث پراکندگی فکر می شود وعدم تمرکز حواس را به دنبال دار .

ث- سر و صدای ناهنجاری: محرکی که برای عده­ای می تواند به عنوان عامل مخل در تمرکز حواس محسوب گردد.

ج- غم واندوه:مشکلی که فرد را به عقب نشینی در برابر مشکلات می کشاند، وی را عمیقاً به خود مشغول می کند و قدرت تمرکز حواس و تصمیم گیری را از او سلب می کند.

چ- سرد بودن مکان مطالعه: وقتی که فرد مجبور است همه تلاش خود را بکار ببرد تا تعالی حیاتی از دست رفته را باز یابد.

خ- گرم بودن مکان مطالعه : باعث کلافه شدن، احیاناً عصبانی شده و تمرکز حواس را مختل         می سازد.

ح- کم وزیاد بودن نور : وقتی فرد احساس ناخوشایندی در تطبیق دید خود با سطح خواندن دارد و سعی می کند این مشکل را رفع کند ،منجر به عدم تمرکز حواس می شود.

د- اشیا و پدیده های بر انگیزاننده: در محل مطالعه چیزی باشد که بتوان به عنوان کلید وکد خاصی ، فرد را به یادآوری خاطری مشغول دارد و نتواند با جمع کردن خود به کار اصلی خویش بپردازد.

ذ- ناراحتی جسمی: زمانی که فرد از شدت درد به خود می پیچد واز دیگران کمک  می خواهد و در آن حال احساس می کند و دیگران باید به فکر او باشند خود نمی تواند تمرکز حواس داشته باشد.

ز- عدم آگاهی از شیوه های صحیح مطالعه ویادگیری: وقتی که فرد نمی داند چه وقت ، کجا و چگو نه مطالعه کند؟ گاه لب خوانی وگاه ذهن خوانی وگاه هم با صدار بلند مطالعه می کند در حالی که انگیزه لازم را برای مطالعه ندارد، اینها مانع از برقراری تمرکز حواس در هنگام مطالعه می شوند.

ژ- فقدان اعتماد به نفس : رویای بیداری هنگام مطالعه .

ش- اجبار به انجام کار

ص- فشار های روانی وتنشها ، که مهمترین علت عدم تمرکز در افرادند.

ز- فقدان اعتماد به نفس : وقتی که خود تصور مثبتی از خود نداشته باشد و به تو انائیهای خود واقف نباشد ،طبیعی است که نمی تواند هنگام مطالعه ، تمرکز ثابتی داشته باشد.

س-رویای بیداری هنگام مطالعه: خواندن مطلبی که یک کلمه یا یک جمله از آن  می تواند خود را به رو یاهای شیرین بی­فایده است. به همین خاطر می بینیم که برخی از افراد و بخصوص نوجوانان بدلیل رویای بیداری هنگام مطالعه دچار عدم تمرکز حواس می شوند وکمتر می توانند با خیالی آسوده به مطالعه بپر دازند .

ش- اجبار به انجام کاری: وقتی فرد خود را مجبور به انجام کاری می بیند که تمایل و اشتیاق درونی چندانی به انجام آن را ندارد، برای مثال وقتی که دانش آموزی خود را مجبور به مطالعه می بیند،    نمی تواند تمرکز حواس مناسبی داشته باشد و دچار حواس پرتی می شود اغلب افرادی که از عدم تمرکز فکری مزمن رنج می برند، اشخاص هستند که مدت ها با بی علاقگی کارها ی انجام داده اند وبه عبارت دیگر خود را مجبور به انجام کاری دیده­اند.